JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

I stride straumar

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2368
20230825
2368
20230825

«Milde folk og blide vinn meir enn dei stride», seier ordtaket. Er det rett, eller er det berre noko milde folk trøystar seg med når dei har råka ut for ein lei stridbukk og er nær ved å stridgråta? Stundom er det lurt å stå stridt på sitt og vera djerv i møte med stridsspørsmål og stridnakkar. Men alt med måte: «For linn er eit lyte; for strid er verre.»

Mange vert merkte av livsens strid, og nokre strider frå seg (døyr) altfor tidleg. Arveorda strida (el. stri) og strid har det ikkje so stridt, men dei og lånorda kriga og krig møtest jamleg i venleg kappestrid. Når det gjeld opphavet til strida og andre strid-ord, finst det motstridande teoriar. Éin teori er at strida fyrst tydde ‘stega ut’ (jf. eng. stride ‘gå’), dinest ‘gå imot’, so ‘vera hard mot, plaga’ og til sist ‘slåst, kjempa’.

I alle høve var verbet opphavleg lint. I dag stridest den linne og sterke bøyinga (stridde el. streid; har stridt el. stride mfl.). Truleg har gamle sterke verb (som rida og vrida) verka inn på bøyinga.

Substantivet strid har lenge vore nytta om ‘usemje som fører med seg bruk av våpenmakt; krig; det å føra krig’ (Norsk Ordbok). Mange menn i stridsfør alder, nokre meir stridslystne enn andre, har drege ut i striden og falle i striden. Ei rad vendingar som opphavleg viste til slike stridar, vert nytta biletleg om meiningsskilnader og ordskifte. Til dømes kan deltakarane i målstriden «kasta stridshansken» og «grava ned stridsøksa».

Å strida er likevel meir enn å slåst med våpen eller ord. Det kan vera sliting med og mot naturkrefter, kjensler og anna («eg strider med gråten», «dei har mykje å strida med»). Me nyttar òg strid om slikt («eg hadde mykje strid med det»). Dessutan finst det eit hokjønnsord her som berre vert nytta om hardt strev: stri («midt i jolestria»). Når me talar om mishøve, grip me òg gjerne til strid-ord: Det strider mot vanleg folkeskikk å handla stikk i strid med avtala.

Dei som ikkje er vortne stridstrøytte enno, kan gå inn i sluttstriden med adjektivet strid. Det tyder mellom anna ‘som står rett opp eller ut, stiv’ («stridt hår»), ‘sterk’ («elva gjekk strid»), ‘ubøyeleg’ («ein strid granne») og ‘slitsam, dryg’ («ein strid tørn»). Strid gjer jamvel tenest som forsterkande førefeste: stridbelja, stridregna, stridrenna.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

«Milde folk og blide vinn meir enn dei stride», seier ordtaket. Er det rett, eller er det berre noko milde folk trøystar seg med når dei har råka ut for ein lei stridbukk og er nær ved å stridgråta? Stundom er det lurt å stå stridt på sitt og vera djerv i møte med stridsspørsmål og stridnakkar. Men alt med måte: «For linn er eit lyte; for strid er verre.»

Mange vert merkte av livsens strid, og nokre strider frå seg (døyr) altfor tidleg. Arveorda strida (el. stri) og strid har det ikkje so stridt, men dei og lånorda kriga og krig møtest jamleg i venleg kappestrid. Når det gjeld opphavet til strida og andre strid-ord, finst det motstridande teoriar. Éin teori er at strida fyrst tydde ‘stega ut’ (jf. eng. stride ‘gå’), dinest ‘gå imot’, so ‘vera hard mot, plaga’ og til sist ‘slåst, kjempa’.

I alle høve var verbet opphavleg lint. I dag stridest den linne og sterke bøyinga (stridde el. streid; har stridt el. stride mfl.). Truleg har gamle sterke verb (som rida og vrida) verka inn på bøyinga.

Substantivet strid har lenge vore nytta om ‘usemje som fører med seg bruk av våpenmakt; krig; det å føra krig’ (Norsk Ordbok). Mange menn i stridsfør alder, nokre meir stridslystne enn andre, har drege ut i striden og falle i striden. Ei rad vendingar som opphavleg viste til slike stridar, vert nytta biletleg om meiningsskilnader og ordskifte. Til dømes kan deltakarane i målstriden «kasta stridshansken» og «grava ned stridsøksa».

Å strida er likevel meir enn å slåst med våpen eller ord. Det kan vera sliting med og mot naturkrefter, kjensler og anna («eg strider med gråten», «dei har mykje å strida med»). Me nyttar òg strid om slikt («eg hadde mykje strid med det»). Dessutan finst det eit hokjønnsord her som berre vert nytta om hardt strev: stri («midt i jolestria»). Når me talar om mishøve, grip me òg gjerne til strid-ord: Det strider mot vanleg folkeskikk å handla stikk i strid med avtala.

Dei som ikkje er vortne stridstrøytte enno, kan gå inn i sluttstriden med adjektivet strid. Det tyder mellom anna ‘som står rett opp eller ut, stiv’ («stridt hår»), ‘sterk’ («elva gjekk strid»), ‘ubøyeleg’ («ein strid granne») og ‘slitsam, dryg’ («ein strid tørn»). Strid gjer jamvel tenest som forsterkande førefeste: stridbelja, stridregna, stridrenna.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle
Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle

Foto: Paal Audestad

BokMeldingar

Ho som får ting til å skje

I Jægtnes’ fantasifulle soge går fakta og fiksjon opp i ein medrivande heilskap.

Hilde Vesaas

Foto: Paal Audestad

BokMeldingar

Ho som får ting til å skje

I Jægtnes’ fantasifulle soge går fakta og fiksjon opp i ein medrivande heilskap.

Hilde Vesaas

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis