JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

Hjelpe og trøyste

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2364
20220325
2364
20220325

Kva skal ein gjera når folk græt og er utrøystelege? For mange fell det lett å fortelja om eigne kvider og det som hjelpte ein ut or dei, eller ein fortel om kjenningar som har vore gjennom noko liknande. Men er det trøyst i slikt? Kan henda er det best for den trøystetrengande at me er til stades og ikkje prøver å vrida merksemda over på noko(n) anna(n). Om ein har fare uklokt åt, kor mykje hjelper det å få høyra at andre har gjort det same? Som det står i Norske Ordsprog (1881): «Det er kleen Trøyst, at andre hava og gjort illa.»

Trøyst er i ætt med ord som traust, trygg og tru (både adjektivet, verbet og substantivet). Alle heng i hop med inkjekjønnsordet tre, og alle viser på ein eller annan måte til noko fast, sterkt og påliteleg. I dag vert traust ofte nytta i tydinga ‘gamaldags, keisam’. Men me treng det trauste. Det trauste er støtt og står trygt («trauste bruer»), det er fast og hardt («traust grunn»), og det er kraftfullt («ein traust neve»).

Av traust kjem verbet trøysta (‘styrkja, festa; ha mot eller krefter til’): «Eg trøyster ikkje gå lenger.» «Ho trøyste seg ikkje til det.» Det trøysta-verbet me nyttar om å roa og stø nokon («trøysta barnet»), er nok opphavleg same verbet, men det skal vera kome til oss frå lågtysk. I mange målføre vert dei to orda bøygde ulikt. Slik er det i nokon mon framleis i nynorsk: Trøysta (‘gjeva trøyst’) er a-verb, medan trøysta (‘styrkja; ha mot til’) tradisjonelt er e-verb (i dag har det valfri a- eller e-bøying). Hokjønnsordet trøyst er truleg ei nylaging til trøysta (‘roa, oppmuntra, stø’).

Me kan få og gjeva trøyst, og me kan ta eller søkja trøyst i noko eller nokon. «D’er fattigmanns trøyst å trøysta seg sjølv», men korleis gjer me det? Nokre finn trøyst i song og lesnad, andre driv med trøysteeting eller trøysteshoppar på nettet. Kor trøysterike desse åtgjerdene er, er det ulike meiningar om. Kan henda kjenner ein seg like trøysteslaust åleine etterpå.

Å få eit trøystemål vert aldri like moro som å skåra sigersmålet, og ein trøystepremie er vel som oftast ei mager trøyst. Taparane får trøysta seg med at det kan koma nye sjansar seinare. Dei kan òg ropa «trøyste meg!» og vona at nokon i eit «trøyste-og-bere-yrke» har tid til å trøysta dei. Men kven skal trøysta Knøttet?

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Kva skal ein gjera når folk græt og er utrøystelege? For mange fell det lett å fortelja om eigne kvider og det som hjelpte ein ut or dei, eller ein fortel om kjenningar som har vore gjennom noko liknande. Men er det trøyst i slikt? Kan henda er det best for den trøystetrengande at me er til stades og ikkje prøver å vrida merksemda over på noko(n) anna(n). Om ein har fare uklokt åt, kor mykje hjelper det å få høyra at andre har gjort det same? Som det står i Norske Ordsprog (1881): «Det er kleen Trøyst, at andre hava og gjort illa.»

Trøyst er i ætt med ord som traust, trygg og tru (både adjektivet, verbet og substantivet). Alle heng i hop med inkjekjønnsordet tre, og alle viser på ein eller annan måte til noko fast, sterkt og påliteleg. I dag vert traust ofte nytta i tydinga ‘gamaldags, keisam’. Men me treng det trauste. Det trauste er støtt og står trygt («trauste bruer»), det er fast og hardt («traust grunn»), og det er kraftfullt («ein traust neve»).

Av traust kjem verbet trøysta (‘styrkja, festa; ha mot eller krefter til’): «Eg trøyster ikkje gå lenger.» «Ho trøyste seg ikkje til det.» Det trøysta-verbet me nyttar om å roa og stø nokon («trøysta barnet»), er nok opphavleg same verbet, men det skal vera kome til oss frå lågtysk. I mange målføre vert dei to orda bøygde ulikt. Slik er det i nokon mon framleis i nynorsk: Trøysta (‘gjeva trøyst’) er a-verb, medan trøysta (‘styrkja; ha mot til’) tradisjonelt er e-verb (i dag har det valfri a- eller e-bøying). Hokjønnsordet trøyst er truleg ei nylaging til trøysta (‘roa, oppmuntra, stø’).

Me kan få og gjeva trøyst, og me kan ta eller søkja trøyst i noko eller nokon. «D’er fattigmanns trøyst å trøysta seg sjølv», men korleis gjer me det? Nokre finn trøyst i song og lesnad, andre driv med trøysteeting eller trøysteshoppar på nettet. Kor trøysterike desse åtgjerdene er, er det ulike meiningar om. Kan henda kjenner ein seg like trøysteslaust åleine etterpå.

Å få eit trøystemål vert aldri like moro som å skåra sigersmålet, og ein trøystepremie er vel som oftast ei mager trøyst. Taparane får trøysta seg med at det kan koma nye sjansar seinare. Dei kan òg ropa «trøyste meg!» og vona at nokon i eit «trøyste-og-bere-yrke» har tid til å trøysta dei. Men kven skal trøysta Knøttet?

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

Foto: Evan Vucci / AP / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Harris blir heimsøkt av inflasjonen

Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Foto: Beate Oma Dahle / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– Meiningslaust å straffe sjuke

Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø
Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis