JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Oppjaga lukkejeger

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2360
20190201
2360
20190201

Dei som har eit sterkt jakt­instinkt, men som ikkje vil ta livet av nokon, kan prøva seg som talentjegerar, karrierejegerar eller autografjegerar. Slikt er både spanande og krevjande, men sjeldan farleg. Dopingjegerar og korrupsjonsjegerar må derimot vera hardhuda og ha ein viss sans for drama, for mykje står på spel, og menneske som held på å missa posisjonen sin, er truande til litt av kvart. Trøysta er at dopingjegerar sjeldan hengjer byttet sitt opp på veggen som eit anna jakttrofé. Hovudjegerar flest driv heller ikkje med slikt.

Det finst nok målfolk som har prøvt å hundjaga eller kjeppjaga jag-orda frå landet, med den grunngjevinga at orda ikkje er retteleg norske. Om me legg ordsoga til grunn, er det eit visst hald i den påstanden: Orda jaga, jakta, jakt og jeger er komne til oss frå tysk, medan ord som veida, veidemann og veiding er eldgamle arveord. Dei nemnde orda på j var i alle fall temmeleg vanlege då målreisinga tok til, og i Norsk Ordbog (1873) av Ivar Aasen finn me både jag, jaga, jagster (‘jaging, driv’) og jagta (i dag: jakta). Aasen fører òg opp båtnemninga jagt, og han skriv at nokre folk skil mellom jagt og jægt – eller jakt og jekt, som det heiter i dag. Båe orda kjem av nederlandsk jacht(schip), som tyder ‘snøggsiglande fartøy’, eller eigenleg ‘skip til å jaga med’. Engelsk yacht (‘lystfartøy’), som me har teke inn i norsk, har same opphavet.

Målet med jakt og jaging er ofte å fella eller fanga nokon – og stundom går det fælt snøgt (jf. jagarfly). Me kan driva med elgjakt, småviltjakt og heksejakt, og politiet kan ta opp jakta på tjuvane. Klappjakt gjekk opphavleg ut på å jaga viltet fram til jegerane ved å klappa med trestykke. Me kan òg nytta jaga og jakta om det å skyggja nokon eller plaga dei på andre måtar, og det er ikkje alle som likar å ha ein skjørtejeger etter seg. Då er det meir triveleg med jagegraut eller jagesuppe: Det er mat gjestene får servert før dei vert jaga heim, til dømes på slutten av ei bryllaupsfeiring.

Å «jaga etter skuggar» er visst fåfengt, og nokre meiner at det er lite tenleg å jaga etter lukka. Me kan i grunnen seia at mykje av jaginga vår kostar meir enn ho smakar. Effektivitetsjag, statusjag, profittjag og karakterjag – det er eit jag frå morgon til kveld.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Dei som har eit sterkt jakt­instinkt, men som ikkje vil ta livet av nokon, kan prøva seg som talentjegerar, karrierejegerar eller autografjegerar. Slikt er både spanande og krevjande, men sjeldan farleg. Dopingjegerar og korrupsjonsjegerar må derimot vera hardhuda og ha ein viss sans for drama, for mykje står på spel, og menneske som held på å missa posisjonen sin, er truande til litt av kvart. Trøysta er at dopingjegerar sjeldan hengjer byttet sitt opp på veggen som eit anna jakttrofé. Hovudjegerar flest driv heller ikkje med slikt.

Det finst nok målfolk som har prøvt å hundjaga eller kjeppjaga jag-orda frå landet, med den grunngjevinga at orda ikkje er retteleg norske. Om me legg ordsoga til grunn, er det eit visst hald i den påstanden: Orda jaga, jakta, jakt og jeger er komne til oss frå tysk, medan ord som veida, veidemann og veiding er eldgamle arveord. Dei nemnde orda på j var i alle fall temmeleg vanlege då målreisinga tok til, og i Norsk Ordbog (1873) av Ivar Aasen finn me både jag, jaga, jagster (‘jaging, driv’) og jagta (i dag: jakta). Aasen fører òg opp båtnemninga jagt, og han skriv at nokre folk skil mellom jagt og jægt – eller jakt og jekt, som det heiter i dag. Båe orda kjem av nederlandsk jacht(schip), som tyder ‘snøggsiglande fartøy’, eller eigenleg ‘skip til å jaga med’. Engelsk yacht (‘lystfartøy’), som me har teke inn i norsk, har same opphavet.

Målet med jakt og jaging er ofte å fella eller fanga nokon – og stundom går det fælt snøgt (jf. jagarfly). Me kan driva med elgjakt, småviltjakt og heksejakt, og politiet kan ta opp jakta på tjuvane. Klappjakt gjekk opphavleg ut på å jaga viltet fram til jegerane ved å klappa med trestykke. Me kan òg nytta jaga og jakta om det å skyggja nokon eller plaga dei på andre måtar, og det er ikkje alle som likar å ha ein skjørtejeger etter seg. Då er det meir triveleg med jagegraut eller jagesuppe: Det er mat gjestene får servert før dei vert jaga heim, til dømes på slutten av ei bryllaupsfeiring.

Å «jaga etter skuggar» er visst fåfengt, og nokre meiner at det er lite tenleg å jaga etter lukka. Me kan i grunnen seia at mykje av jaginga vår kostar meir enn ho smakar. Effektivitetsjag, statusjag, profittjag og karakterjag – det er eit jag frå morgon til kveld.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis