Når legen vil vite korleis det står til, måler han temperaturen, feberen. Då veit han mykje, også kva som er i vente. Om temperaturen oppfører seg unormalt, går nedover eller oppover, kan pasienten vere i fare.

Om ein politikar eller økonom vil vite korleis det står til i riket, eller i grannelaget, ser han på den økonomiske voksteren, voksteren i BNP, bruttonasjonalproduktet. Går det bra med voksteren, om prosenttalet er høgt, er det gode tider i vente: låg arbeidsløyse, nedbetaling av statsgjeld, pengar både til det eine og det andre. Problemet er å passe på bremsepedalen: prisstigninga, kronekursen, bustadprisane, gjeldsauken i heimane. Seglasen må ikkje bli for skarp. Økonomisk politikk er aldri heilt enkel.

Men det er økonomisk godvêr, prosenttalet fortel det.

Prosenttalet, samfunnets termometer og barometer, historieskrivar og spåmann, er tynnkledd og sårbart.

Det er lett å tru at fokuseringa på den økonomiske voksteren er ein historisk normaltilstand, ettersom ho er så dominerande hos oss i dag.

Det er det ikkje. I historia er prosentsnakket om den økonomiske voksteren rykande nytt. Går vi eit lite steg tilbake i historia, finn vi ikkje noko vokstersnakk, av éin enkel grunn: Dei hadde ingen økonomisk vokster å snakke om.

The Financial Times gjennomgår ein del økonomihistoriebøker om emnet. I det meste av historisk tid har det knapt vore nokon vokster. Etter Romarrikets fall, og gjennom mellomalderen, var det ingen vokster. Årsinntekt per capita vart i England dobla frå år 1300 til år 1700, ein vokster så liten at ingen la merke til han.

Ein amerikansk historikar skriv om USA. I 1870 ville den typiske amerikanske familien bu på landet, isolert. Kvart fjerde barn ville døy som spedbarn. Dei andre kunne bli femti år gamle om dei var heldige.

Tida ville gå med til å hente vatn i brønnen og ved i skogen, og sy heimelaga grove klede, medan livsfarlege sjukdomar kunne øydeleggje alt når som helst. Hesten hadde den nødvendige energien og krafta, og fjerdeparten av all dyrkingsjord vart nytta til hestefôr. Lyset dei hadde, kom frå kvalolje og parafin.

Tørke, flaum og insekt var eit konstant trugsmål. Det var lite i det usle livet deira som skilde det frå livet til forfedrane langt bakover i historia.

Og så losna det. Elektrisiteten kom, forbrenningsmotoren, penicillinet, kjøleskapet, innlagt vatn... Lista er uendeleg. Og voksteren kom. Hesten vart borte, og med han hestemøkka i gatene. Jorda som produserte hestefôr, kunne nyttast til mat. Spedbarna levde opp og vart 70 år gamle. Livet, som hadde vore ekkelt, brutalt og kort, vart hyggeleg, lyst og langt, alt medan historia så vidt vann å blunke.

Vi meiner, som folk stort sett alltid har gjort, at vi lever i dramatiske tider. «Det var, som vanligt, ett av de svåraste åren i historien», skriv den svenske nobelprisvinnaren Eyvid Johnson ein stad. Vi har opplevd ein medierevolusjon av enormt omfang, makelaus i historia. Trur vi.

Dei amerikanske økonomane kjøler oss ned. Kva ville du helst misse: vassklosettet eller mobiltelefonen? Datamaskina eller antibiotikumet? Elektrisiteten?

Vår tid bleiknar mot det som kom i tida til foreldra våre. Og ein annan tankevekkjar: Produktiviteten har falle dramatisk. Frå 1870 til 1970 auka produktiviteten – produksjonsevna – eineståande mykje. Sidan har han bremsa opp, og lønnsauken har dermed minka. No har vi ei stigande misnøye med den økonomiske utviklinga. Populistiske misnøyepolitikarar har gode tider.

Så langt kan det sjå ut til at den festlege medierevolusjonen vår har gjort det festlegare å leve, vi har tilgang på meir moro. Men produktiviteten, produksjonsevna vår, med tilhøyrande økonomisk vokster, kom ikkje med i mediesirkuset.

Den økonomiske voksteren har, i eit hundreår og to, vore olja i samfunnsmaskineriet vårt. Han kan bli sakna, ikkje berre av finansministarane.

Andreas Skartveit