Mordet på formalistaneDen sovjetiske sjakkrørsla, som voks fram på 1920-talet, romma òg ein liten minoritet som nesten ingen ofra ein tanke: problemistane, dei som sysla med å laga problem og oppgåver med paradoksale og elegante løysingar. Russarane hadde
Mikhail Botvinnik var kritisk til formalistane. Fotografi frå 1936.
Den sovjetiske sjakkrørsla, som voks fram på 1920-talet, romma òg ein liten minoritet som nesten ingen ofra ein tanke: problemistane, dei som sysla med å laga problem og oppgåver med paradoksale og elegante løysingar. Russarane hadde lenge vore dei beste i verda på dette eksklusive området.
I 1930 fekk leiaren for sjakken, stalinisten Nikolaj Krylenko, det for seg at problemistane dreiv med fraksjonsverksemd. Krylenko var òg statsadvokat og gav problemistane ordre om å halda seg unna «borgarlege» sjakktema i komposisjonane. Sosialistisk realisme tydde i sjakken at oppgåvene skulle vera knytte til tema frå praktisk spel og ikkje vera for abstrakte eller formalistiske.
Dei gamle problemistane vart kritiserte for å ha praktisert idealet om (sjakk-)kunst for (sjakk-)kunsten sjølv. I 1936 vart tonen endå krassare då den nye sovjetiske stjerna og seinare verdsmeister Mikhail Botvinnik var medforfattar saman med sjakkideologen Leontij Spokojnyj av ein artikkel som argumenterte for at praktisk-politisk sjakkspeling skulle tena sosialismen, medan sjakk-komposisjonar skulle tena praktisk-politisk sjakkspeling.
Å publisera komposisjonar i vestlege sjakktidsskrift vart rekna som borgarleg dekadanse. I 1937 eskalerte konflikten mellom dei nye sjakkideologane og dei gamle formalistane. Arvid Kubbel, frå ein genial familie av sjakk-komponistar, vart arrestert og døydde på vegen til fangeleiren i Sibir. Den same lagnaden fekk Mikhail Platov, som før revolusjonen var favorittkomponisten til Lenin. Barndomsvenen til Botvinnik, Sergej Kaminer, skjøna alvoret i situasjonen. Han heldt verdsklasse i mellom anna sjangeren «hjelpe-matt» og freista desperat å få Botvinnik til å ta imot nokre notat med upubliserte sjakkproblem og dermed gje aksept for den typen aktivitet. Men Botvinnik ville ikkje hjelpa, og Kaminer vart drepen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
