JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Midt imellom

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2358
20190517
2358
20190517

Mellomalderen ligg mellom antikken og nytida, og ordet mellom var godt innarbeidt den gongen òg – i norrøn form, rett nok. Seiemåtane «húsa á milli» og «sín í milli» svarar til vårt «husimellom» og «seg imellom». Folk kunne til dømes «skipta einhverju sín í milli»: dela noko mellom seg. Men kvar kjem milli og mellom frå?

Norrønt (í) millum og (í, á) milli skal vera dativformer (høvesvis fleirtal og eintal) av eit ord som tyder ‘midte, midtpunkt’. Me kan difor seia at (i)mellom har grunntydinga ‘i el. på midten av’. Ordbøkene fortel at mellom er i ætt med andre ord som òg har noko med midten å gjera, til dømes mid- («eit midaldra kvinnfolk») og det lågtyske låneordet middel- (jf. middelveg, middelklasse). Me lyt vel òg nemna nokre målføreformer, og her er det mykje å velja mellom: Folk seier til dømes milla, mellæ, mjødlo, milløm, mydlo og møddum. Me skal heller ikkje gløyma dansk mellem, svensk mellan, islandsk á milli og færøysk millum.

Eit gamalt ordtak seier at «geispen gjeng manna-millom», med andre ord at geisping smittar. Slike samansetjingar med mellom er svært tenlege når me skal målbera at noko eller nokon rører seg mellom mange «postar» av same slaget. Husimellom og mannimellom er alt nemnde, men me kan jamvel fara dørimellom, gardimellom, bygdimellom og landimellom. Dersom det vert so stor usemje mellom nokon at dei tek til å delja kvarandre i mellomgolvet og slengja einannan veggimellom, kan det hjelpa at nokon går imellom og skil slåstkjempene før dei vert so skamfarne at dei ligg og sviv mellom liv og daude.

Det er annleis når kjærleiken blømer. Då treng me ikkje eingong seia beint ut at det er kjærleik på ferde: Me kan nøya oss med at å seia at det «er noko mellom dei». Dersom relasjonen er ein løyndom, kan me nytta formuleringar som «det må bli mellom oss» og «mellom oss sagt». Men me skal akta oss for å koma imellom partnarane. Ordtaket «d’er leitt å koma mellom bork og tre» (el. «mellom borken og veden») viste opphavleg til det å koma imellom og uroa relasjonen mellom to elskande eller to vener (jf. Norske Ordsprog). Å falla mellom to stolar er heller ikkje moro, men innimellom hender det likevel. Vonleg er det berre mellombels. I alle fall finst det mange mellomting me kan sysla med i mellomtida.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Mellomalderen ligg mellom antikken og nytida, og ordet mellom var godt innarbeidt den gongen òg – i norrøn form, rett nok. Seiemåtane «húsa á milli» og «sín í milli» svarar til vårt «husimellom» og «seg imellom». Folk kunne til dømes «skipta einhverju sín í milli»: dela noko mellom seg. Men kvar kjem milli og mellom frå?

Norrønt (í) millum og (í, á) milli skal vera dativformer (høvesvis fleirtal og eintal) av eit ord som tyder ‘midte, midtpunkt’. Me kan difor seia at (i)mellom har grunntydinga ‘i el. på midten av’. Ordbøkene fortel at mellom er i ætt med andre ord som òg har noko med midten å gjera, til dømes mid- («eit midaldra kvinnfolk») og det lågtyske låneordet middel- (jf. middelveg, middelklasse). Me lyt vel òg nemna nokre målføreformer, og her er det mykje å velja mellom: Folk seier til dømes milla, mellæ, mjødlo, milløm, mydlo og møddum. Me skal heller ikkje gløyma dansk mellem, svensk mellan, islandsk á milli og færøysk millum.

Eit gamalt ordtak seier at «geispen gjeng manna-millom», med andre ord at geisping smittar. Slike samansetjingar med mellom er svært tenlege når me skal målbera at noko eller nokon rører seg mellom mange «postar» av same slaget. Husimellom og mannimellom er alt nemnde, men me kan jamvel fara dørimellom, gardimellom, bygdimellom og landimellom. Dersom det vert so stor usemje mellom nokon at dei tek til å delja kvarandre i mellomgolvet og slengja einannan veggimellom, kan det hjelpa at nokon går imellom og skil slåstkjempene før dei vert so skamfarne at dei ligg og sviv mellom liv og daude.

Det er annleis når kjærleiken blømer. Då treng me ikkje eingong seia beint ut at det er kjærleik på ferde: Me kan nøya oss med at å seia at det «er noko mellom dei». Dersom relasjonen er ein løyndom, kan me nytta formuleringar som «det må bli mellom oss» og «mellom oss sagt». Men me skal akta oss for å koma imellom partnarane. Ordtaket «d’er leitt å koma mellom bork og tre» (el. «mellom borken og veden») viste opphavleg til det å koma imellom og uroa relasjonen mellom to elskande eller to vener (jf. Norske Ordsprog). Å falla mellom to stolar er heller ikkje moro, men innimellom hender det likevel. Vonleg er det berre mellombels. I alle fall finst det mange mellomting me kan sysla med i mellomtida.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Foto: Paal Audestad

BokMeldingar

Ho som får ting til å skje

I Jægtnes’ fantasifulle soge går fakta og fiksjon opp i ein medrivande heilskap.

Hilde Vesaas

Foto: Paal Audestad

BokMeldingar

Ho som får ting til å skje

I Jægtnes’ fantasifulle soge går fakta og fiksjon opp i ein medrivande heilskap.

Hilde Vesaas
Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis