JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Med lita skrift

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2365
20190830
2365
20190830

Menneskja greidde seg lenge utan skrift, men moderne samfunn greier seg ikkje utan skriftmål og skriftstykke av ymse slag. Og som ordtaket seier: «Det som er skrive, er gøymt; det som er sagt, er gløymt.» Skrifta kan ta vare på tankar, utsegner og hendingar og leggja dei fram for oss mange år seinare. Både stort og smått kan skriftfestast, jamfør denne 700 år gamle runeinnskrifta frå Bryggen i Bergen: «Gyda seier du (skal) gå heim.»

Skrive- og skrift-orda våre skriv seg frå det latinske verbet scribere (eig. ‘rissa inn med griffel’), men orda er som regel komne til oss gjennom andre mål. Substantivet skrifte (jf. skriftemål, skriftefar) er påverka av gamalengelsk scrift, som i kyrkjemål vart nytta om ‘det å skriva ut kyrkjebot; syndevedkjenning’. Ordet tedde seg ofte i den faste vendinga «gan to scrifte» (‘gå til skrifte’), og både tydinga og vendinga kom inn i norrønt: «ganga til skripta(r)». E-en i skrifte er ein leivning av denne kasusendinga. I utgangspunktet er skrifte same ordet som skrift, og Aasen handsama dei som eitt ord (jf. oppslagsordet skrift i Norsk Ordbog). I den same ætta finn me skriva, skribla, manuskript, skribent og deskriptiv.

Det er ofte skriftlærde folk med skriveklåe som skriv historiebøker, men me kan fint skriva historie utan å vera skrivekunnige. Skriving er like fullt ein viktig del av skulelaupet, og elevane skal helst ha pen handskrift og få skrivefeil. Dessutan må dei hugsa skrivesakene sine, reinskriva kladden før innlevering og skriva sjølve i staden for å skriva av andre. Me kan elles skriva noko opp eller ned, og me kan skriva oss ei liste og inn i eit lag. Me kan skriva under på noko, skriva med blyant, skriva til nokon og skriva om ei sak, og me kan skriva ut ein sjekk, ein pasient og ei skrivebok. Dessutan finst det omskrivingar, framskrivingar og ansvarsfråskriving.

I den heilage skrifta kan me lesa om skrifta på veggen, men det er mange som nøyer seg med å lesa matoppskrifter eller overskriftene i avisa. Andre sluker alt det skriftlege tilfanget dei kjem over: nidskrift, festskrift, fylgjeskriv, kontoutskrifter og etterlatne skrifter. Slike folk er sjølvskrivne i skriftstyra. Om dei skriv med bokstavar for hand, kan me kjenna dei på skrifta. Men kva om dei nyttar punktskrift?

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Menneskja greidde seg lenge utan skrift, men moderne samfunn greier seg ikkje utan skriftmål og skriftstykke av ymse slag. Og som ordtaket seier: «Det som er skrive, er gøymt; det som er sagt, er gløymt.» Skrifta kan ta vare på tankar, utsegner og hendingar og leggja dei fram for oss mange år seinare. Både stort og smått kan skriftfestast, jamfør denne 700 år gamle runeinnskrifta frå Bryggen i Bergen: «Gyda seier du (skal) gå heim.»

Skrive- og skrift-orda våre skriv seg frå det latinske verbet scribere (eig. ‘rissa inn med griffel’), men orda er som regel komne til oss gjennom andre mål. Substantivet skrifte (jf. skriftemål, skriftefar) er påverka av gamalengelsk scrift, som i kyrkjemål vart nytta om ‘det å skriva ut kyrkjebot; syndevedkjenning’. Ordet tedde seg ofte i den faste vendinga «gan to scrifte» (‘gå til skrifte’), og både tydinga og vendinga kom inn i norrønt: «ganga til skripta(r)». E-en i skrifte er ein leivning av denne kasusendinga. I utgangspunktet er skrifte same ordet som skrift, og Aasen handsama dei som eitt ord (jf. oppslagsordet skrift i Norsk Ordbog). I den same ætta finn me skriva, skribla, manuskript, skribent og deskriptiv.

Det er ofte skriftlærde folk med skriveklåe som skriv historiebøker, men me kan fint skriva historie utan å vera skrivekunnige. Skriving er like fullt ein viktig del av skulelaupet, og elevane skal helst ha pen handskrift og få skrivefeil. Dessutan må dei hugsa skrivesakene sine, reinskriva kladden før innlevering og skriva sjølve i staden for å skriva av andre. Me kan elles skriva noko opp eller ned, og me kan skriva oss ei liste og inn i eit lag. Me kan skriva under på noko, skriva med blyant, skriva til nokon og skriva om ei sak, og me kan skriva ut ein sjekk, ein pasient og ei skrivebok. Dessutan finst det omskrivingar, framskrivingar og ansvarsfråskriving.

I den heilage skrifta kan me lesa om skrifta på veggen, men det er mange som nøyer seg med å lesa matoppskrifter eller overskriftene i avisa. Andre sluker alt det skriftlege tilfanget dei kjem over: nidskrift, festskrift, fylgjeskriv, kontoutskrifter og etterlatne skrifter. Slike folk er sjølvskrivne i skriftstyra. Om dei skriv med bokstavar for hand, kan me kjenna dei på skrifta. Men kva om dei nyttar punktskrift?

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Foto: Leikny Havik

BokMeldingar

Frank Rossavik har skrive ei rørande bok om korleis eit høyrselstap kan påverka kven du blir.

ErikMartiniussen
Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Foto: Leikny Havik

BokMeldingar

Frank Rossavik har skrive ei rørande bok om korleis eit høyrselstap kan påverka kven du blir.

ErikMartiniussen
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis