«Ingen vet hva poesi er, og ingensinne får noen vite det. Det er en hemmelighet», skreiv poeten Arnulf Øverland, som sjølv streva i faget, både med poesien og poetikken – læra om diktekunsten.
Det kan så vere. Det er likevel eit faktum at folk har streva med spørsmålet gjennom tusenåra, med å forklare kvifor ein tekst kan gripe oss på uforståeleg vis og kanskje slå seg til i sinnet vårt for resten av levetida, til stor glede for oss. Det meste gløymer vi jo, og godt er det. Men vi høyrer stendig om folk på aldersheimen, langt inne i seniliteten, som kan sitere songar, dikt og andre tekstar i uendelege mengder. Det er underleg.
Den første som systematisk gjekk laus på emnet på våre kantar, var Aristoteles. Poesi er sjelereinsing, katarsis, sa han. Poetikken hans er blitt klassisk. Hos oss sat den store historikaren vår, Snorre Sturlason, på Island og skreiv Edda, den yngre, som vi kallar henne. Der har han ei eiga avdeling, «Skaldskaparmål», som fortel korleis diktekunsten vart til. Det var gudane som stod for dette skaparverket. Dei skapte suttungsmjøden. Alle som drikk denne mjøden, blir skaldar eller lærdomsmenn.
Poesiproblemet levde i europeisk tankehistorie gjennom hundreåra. Store namn står på deltakarlista: Lessing, Goethe, Schiller og mange fleire. Norske diktarar, som Erling Christie, har ytra seg. På universitetet har kanskje først og fremst Asbjørn Aarnes halde liv i spørsmålet, delvis med eigne skriftseriar.
Og inne i Skaaro, ein fjellgard inne i Fyksefjorden, 700 meter over havet, sat på slutten av 1800-talet Nils Skaar, ein ung bondeson, og streva med denne poesien, kva det var for noko. Vi var inne i ein litterær gullalder, der poesien farta rundt som aldri før i vår historie. Skaaro var eit lite opplysingssenter i samtida, bra forsynt med samtidig lesestoff. Bestemor hans, Elseber frå grannelaget, hadde lært sønene sine å lese. Ein av sønene vart biskop, ein annan, far til Nils, vart stortingsmann, som Nils også med tida skulle bli.
Det var eit miljø der tankar trengde seg inn og romsterte i unge hjernar, som hos Nils. I skåpa i Skaaro har det dukka opp papir der Nils har delt tankane sine med det linjerte brevpapiret sitt.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
