Kjensler for postsjakk
Arkadij Arkanov syner fram ei bok han redigerte om Tal, mannen som sa: «Eg har levd eit syndig liv med gambling, fyll og hor, men éi synd har eg styrt unna: postsjakk.»
Foto: Boris Dolmatovskij
Eit spørsmål som dukkar opp frå tid til anna, til dømes når nokon har lese Sjakknovelle av Stefan Zweig, er om det finst fleire skjønnlitterære bøker om sjakk. Det vert for enkelt for denne spalta, så eg stiller heller spørsmålet om det finst litteratur med innslag av postsjakk.
Eg byrjar med den folkekjære russiske satirikaren Arkadij Arkanov (1933–2015), som i forteljinga «Postsjakk» frå 1983 samstundes illustrerer både fenomenet og den litterære sjangeren. Her i stutte trekk:
«Eg spela kvit. ‘Min vyrde herre, mitt namn er Arkadij Mikhajlovitsj, og mitt fyrste trekk er d4.’ Etter to–tre veker fekk eg svar: ‘Vyrde Arkadij Mikhajlovitsj. Eg svarar d5. Du kan kalla meg Vanja, eg er berre 20 år gamal.’ ‘Hei, Vanja! Eg er òg ung, så kall meg berre Arkan. Eg spelar Sf3’. […] Sju år seinare var vi på veg ut av opninga, og eg ofra ein bonde som kona til Vanja henta på postkontoret. […] Etter 83 trekk tok Vanja ein ny time-out, denne gongen for godt. Til slutt kom det eit brev frå den 60 år gamle dottera hans: ‘Pappa ber om remis’. Eg såg meg naudsynt til å akseptera. Stillinga mi var vonlaus.»
Woody Allen, ein meister i sjakkreferansar, som eg har synt i ei tidlegare spalte, var tidleg ute med postsjakkmotivet i novella «The Gossage-Vardebedian papers» frå 1966. Gossage og Vardebedian er ikkje samde om stillinga på brettet og ignorerer trekka frå kvarandre. Båe insisterer på sin versjon. Den hatske brevduellen endar med at dei set kvarandre sjakk matt i eitt og same parti.
Til slutt kjem den vakre islandske romanen Sommerlys, og så kommer natten frå 2005 (norsk omsetjing frå 2018). Romanen handlar om ein liten plass der det ikkje skjer stort. Persongalleriet er rikt, 20–30 menneske. Dei fleste har ein partnar, har sex, men ikkje Brandur. Han dukkar opp som ein kulisse midt i boka når han overhøyrer ein pirrande erotisk samtale. Brandur raudnar og får ereksjon. Av ein eller annan grunn skriv forfattaren Jón Kalman Stefánsson at Brandur er islandsk meister i postsjakk.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Eit spørsmål som dukkar opp frå tid til anna, til dømes når nokon har lese Sjakknovelle av Stefan Zweig, er om det finst fleire skjønnlitterære bøker om sjakk. Det vert for enkelt for denne spalta, så eg stiller heller spørsmålet om det finst litteratur med innslag av postsjakk.
Eg byrjar med den folkekjære russiske satirikaren Arkadij Arkanov (1933–2015), som i forteljinga «Postsjakk» frå 1983 samstundes illustrerer både fenomenet og den litterære sjangeren. Her i stutte trekk:
«Eg spela kvit. ‘Min vyrde herre, mitt namn er Arkadij Mikhajlovitsj, og mitt fyrste trekk er d4.’ Etter to–tre veker fekk eg svar: ‘Vyrde Arkadij Mikhajlovitsj. Eg svarar d5. Du kan kalla meg Vanja, eg er berre 20 år gamal.’ ‘Hei, Vanja! Eg er òg ung, så kall meg berre Arkan. Eg spelar Sf3’. […] Sju år seinare var vi på veg ut av opninga, og eg ofra ein bonde som kona til Vanja henta på postkontoret. […] Etter 83 trekk tok Vanja ein ny time-out, denne gongen for godt. Til slutt kom det eit brev frå den 60 år gamle dottera hans: ‘Pappa ber om remis’. Eg såg meg naudsynt til å akseptera. Stillinga mi var vonlaus.»
Woody Allen, ein meister i sjakkreferansar, som eg har synt i ei tidlegare spalte, var tidleg ute med postsjakkmotivet i novella «The Gossage-Vardebedian papers» frå 1966. Gossage og Vardebedian er ikkje samde om stillinga på brettet og ignorerer trekka frå kvarandre. Båe insisterer på sin versjon. Den hatske brevduellen endar med at dei set kvarandre sjakk matt i eitt og same parti.
Til slutt kjem den vakre islandske romanen Sommerlys, og så kommer natten frå 2005 (norsk omsetjing frå 2018). Romanen handlar om ein liten plass der det ikkje skjer stort. Persongalleriet er rikt, 20–30 menneske. Dei fleste har ein partnar, har sex, men ikkje Brandur. Han dukkar opp som ein kulisse midt i boka når han overhøyrer ein pirrande erotisk samtale. Brandur raudnar og får ereksjon. Av ein eller annan grunn skriv forfattaren Jón Kalman Stefánsson at Brandur er islandsk meister i postsjakk.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Teikning: May Linn Clement
Historieforvanskingar
Eskil Skjeldal har skrive fleire bøker, både sakprosa og romanar.
Foto: Vegard Giskehaug
Der mørkeret bur
Eskil Skjeldal er ikkje redd for å gå dit det gjer mest vondt.
Foto: Terje Pedersen / NTB
Tendensiøs statistikk om senfølger
Myndighetene må anerkjenne at senfølger eksisterer og utgjør et samfunnsproblem.
Klima- og miljøminister Andreas Bjelland Eriksen (Ap)
Foto: Javad Parsa / NTB
Bedre forhold for villreinen
Villreinen som lever i fjellområdene i Sør-Norge, sliter. Skal vi lykkes med å snu utviklingen, må vi finne løsninger sammen.
Titusenvis av menneske har samla seg framfor parlamentet i Tbilisi dei siste vekene, i protest mot det dei kallar «den russiske lova».
Foto: Ida Lødemel Tvedt
Krossveg i den georgiske draumen
TBILISI: Demonstrasjonane i Georgia kjem til å eskalere fram mot 17. mai.
Mange meiner at det er no landet tek vegvalet mellom Russland og Vesten.
Papiravisa