I eit par tusenår har Bibelen vore hovudkjelde for tru og tanke i kulturkrinsen vår. Ved sida av å vere ei heilag bok var Bibelen også litteratur, med mange dramatiske forteljingar og små historier.

Bibelen har eit rikt persongalleri. Om mange blir lite omtalte. Dei er innom og spelar rolla si. Kvar dei kom frå, veit vi lite om. Vi veit heller ikkje kvar dei vart av då rolla var spela.

Her kjem folkefantasien til hjelp og fyller ut tomromma.

Mange av bipersonane i det første påskedramaet har fått eit rikt liv i folketrua i ettertid.

Då Pontius Pilatus var død, ville ikkje liket falle til ro. Det måtte flyttast og gravleggjast fleire gonger før det fekk fred i grava. Men det enda vel. Han vart gjort til helgen i den koptisk-ortodokse kyrkja, som meiner at han vart omvend til kristendommen før han døydde. Kona hans, Procula, som åtvara han mot å dømme Jesus, vart helgen i den gresk-ortodokse kyrkja. Maria Magdalena, sentral i påskeforteljinga, vart av ettertida pådytta eit vidløftig seksualliv og har sidan vandra gjennom europeisk litteratur med eit pikant og skandalisert rykte, mellom anna som mor til Jesu born. Ho fekk sitt eige evangelium, som vi kjenner delar av. Der er ho den sentrale i disippelflokken. Judas Iskariot fekk også eit eige evangelium. For nokre år sidan vart delar av det funne i sanden i Egypt. Det rehabiliterer Judas og gjer han til den einaste i disippelflokken som forstår Jesu bodskap. Alle desse har sentrale roller i påskeforteljinga slik ho står i evangelia.

Men folkefantasien gjekk vidare. Det vart dikta til og skapt nye figurar som fekk sentrale roller i påskedramaet, som fylte det ut og gjorde det litterært rikare.

Ein av desse var Ahasverus. Han budde ved Via Dolorosa i Jerusalem. Då Jesus gjekk framom huset hans på langfredag, berande på korset sitt, bad Jesus om å få kvile der på vegen. Det nekta Ahasverus. Denne dødsdømde brotsmannen skulle ikkje kvile ved hans hus. Då vart han forbanna av Jesus. Som straff for det hjartelause svaret skulle han aldri få ro og fred. Han skulle vere dømd til å vandre kvilelaus omkring på jorda til evig tid.

Det har Ahasverus sidan gjort, i folkefantasi, dikting og annan kunst. Av og til var han den evige jøden. Andre gonger var han Jerusalems skomakar.

Folkefantasien kunne vere eksakt og presis. Somme gjorde han til Chartaphilius, dørvaktar hos Pontius Pilatus. Andre kunne fortelje at den evige vandringa hans kunne avsluttast om nokon sette ein plog ut på åkeren julenatta. Der kunne då Ahasverus kvile, og så var vandringa over og han var fri frå Jesu forbanning.

I Noreg vart Ahasverus kjend gjennom ei folkebok frå 1602, omsett frå tysk. Visa «En skomaker har jeg været» omhandlar Ahasverus. Og det er truleg Jerusalems skomakar, Ahasverus, som har gitt namn til norske fjell med skomakar i namnet.

I Lappiske eventyr og sagn kan J. Quigstad fortelje at samane kjende vel til forteljinga om Ahasverus. Og han vart sett og lagt merke til. Salomonsens danske leksikon fortel at han vart sett i Hamburg i ei kyrkje i 1542.

Stendig vandrar han rundt i litteraturen, hos Goethe, Fröding, Lagerkvist og mange fleire. I Pär Lagerkvist nest siste roman, Ahasverus död, får Ahasverus avslutte den endelause vandringa og døy i eit kloster. Med hans Ahasverus endar det slik: «Men hans frid var stor. Det kunne man se.»

Nazistane hengde seg på. I 1940 laga tyskarane filmen Der evige Jude, ein antisemittisk propagandafilm.

I dag er nok vandringa hans slutt, og han har fått fred.

Han vart send inn i tida og verda av folkefantasien. Denne fantasien, denne skapande makta, lét han trave rundt i bygd og by, frå land til land gjennom eit par tusenår.

Når folkefantasien sleppte taket i han, var, endeleg, den evige vandringa slutt.

Han kunne vandre ut av tida og verda og inn i historia.

Andreas Skartveit