Å fanga ordet snar i ei snare er snarare sagt enn gjort. Rett nok er det vanlegast å seia at noko er «lettare sagt enn gjort», men seiemåten «snarare sagt …» finst òg, noko som i grunnen er heilt rimeleg, for det snare og det lette kjem ofte i fylgje. Eit snart arbeid er eit lett arbeid, og snarbedne folk er lette å beda. Og som me alle har røynt: «Det er snarare gjort å detta enn å risa opp.»

Om me tek oss ein snartur innom ordbøkene, ser me at adjektivet snar med adverbet snart heng saman med eit germansk verb som tyder ‘slyngja, tvinna, snu, knyta i hop’. Adjektivet snar kan ha hatt grunntydinga ‘som dreiar seg, slengjer seg snøgt’, som sidan er endra til ‘snøgg; brå; lett; tidleg ferdig’. I den same ætta finn me verbet snara (‘vrida, dreia; surra ikring; snurra’) og substantivet snare (‘lykkje; fangstreiskap; felle’). Ordet besnæra (frå dansk) høyrer òg heime her: Det tydde opphavleg ‘fanga i snare’ og har seinare fått tydinga ‘lokka, få makt over nokon ved å freista dei’. Den siste familiemedlemen me skal nemna, er substantivet snar (‘vriding, floke; buskas, kratt’). I snar kan me byggja hus, jamfør «Lillebrors vise» av Prøysen: «Pelle har lagd seg et hus av bar/ inni et snar,/ fått lov av far.»

Det finst mange måtar å vera snar på. Me kan vera snarføtte, snarhendte, snarsinte, snartenkte og snarsvæve (d.e. at me sovnar snøgt). Dersom me treng å finna ei snarleg løysing, kan me setja snarråduge folk på saka. Ein snarfaren veg er lett å fara, ein snarveg tek oss snøgt fram, og snarvaksne planter og dyr veks snøgt. Det er jamvel mogleg å vera snarlik einkvan. Då er me svært like nokon, i alle fall ved fyrste augnekast. Elles veit me at «lukka er snar til å snu seg», og at «det er betre å vera føre var enn etter snar».

Adverbet snart vert snart nytta på den eine måten og snart på den andre. Me kan seia at noko hender snart, og at me snarast eller so snart som råd må gjera eitkvart. Då er snart nytta i tydinga ‘(om) ikkje lenge’. Men me kan òg seia at noko hende for snart to år sidan, og at me har leita snart sagt overalt, og at me snart ikkje veit ut eller inn. Då er snart nytta i tydinga ‘nesten, so godt som’. No er me snart i mål, men det er rom for endå eit ordtak: «Eit låkt ord er snart å få, men seint å av seg två.»

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com