For seks år sidan skreiv eg ein stubb her i avisa med tittelen «Herr Nilsen» – om ein original som var heilt ukjend utanfor Oslo Schakselskap. I klubben var han eit midtpunkt med alle sine påhitt. Han skreiv sjølv sjakkmemoarane sine med særs giftig penn. Teksten vart ikkje godt teken imot av dei andre originalane i miljøet, men eg tykte historia hans var eit interessant tidsvitne.

For to år sidan kontakta NRK meg. Dei hadde lese «Frå sjakkverda» og jakta på fleire opplysningar om herr Nilsen. Tore Jan Nilsen (1937–2010) døydde i grannelaget mitt på Sagene i Oslo utan familie. I gravferda kom sjakkvenene og nokre få naboar. Arven var på 6,6 millionar kroner, men ingen melde seg. Etter ti år ville pengane automatisk enda i statskassa. NRK hadde eitt år på seg til å finna arvingane – om dei var i live – til den nye programserien «Ukjent arving».

Herr Nilsen var ein skarping. Han byrja arbeida i Norsk Hydro som 16-åring og vart ein av dei fyrste systemutviklarane i landet. Han laga ein elektronisk medlemsdatabase for Oslo Schakselskap og registrerte historiske detaljar og upassande kuriosa attende til stiftinga av klubben i 1884. Han snikra speleborda i klubben, sydde sin eigen dress og måla akvarellar. Men han var fyrst og fremst ein sjakkoriginal.

Ukjende Nilsen var snøgg på labben og vart noregsmeister i lynsjakk i 1968. Då ratingsystemet kom i 1970-åra, fekk han eit tal på høgt meisternivå, men han likte ikkje å hamna i ein bås. Så han nekta spela fleire turneringar og fekk med tida sletta ratinga si. Då var han på ny ein fri mann.

Til tider var han dagleg i «Selskapet». Han freista lura oss yngre med ein påstand om at springaren (hesten) er betre enn eit tårn. Vi protesterte, og han stilte klokka til lynsjakk. Han ofra tårnet sitt mot ein springar og vann med nokre snedige hestehopp mot slutten. Tesen om den gode springaren heldt han på i fleire tiår. Ein kunne aldri vita om han meinte det alvorleg.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.