Goldenvejzers rike liv
Tolstoj og Goldenvejzer spela med det engelske brikkesettet Staunton, eit sett ein i dag finn saman med teikninga av A.V. Moravov i museumsleilegheita etter Goldenvejzer i Moskva.
Ein interessant generasjon i sjakken, kunsten og vitskapen er dei som gjorde karriere både i Tsar-Russland og under Sovjet-kommunismen. Pianisten og komponisten Aleksandr Goldenvejzer (1875–1961) fekk Stalin-premien i 1947. Han var professor på konservatoriet i Moskva gjennom 55 år. Mot slutten vart han ein gong spurd: «Skal De vera med på seminaret i marxisme og leninisme?» Den gamle professoren svarte: «Eg trur ikkje det er naudsynt. Eg møter jo snart opphavsmennene personleg.»
Som seksåring lærte han sjakk av faren. Familien kjende Mikhail Tsjigorin, som tapte ein VM-kamp mot Steinitz i 1891–92. Året etter døydde Pjotr Tsjajkovskij, som var læremeisteren til Goldenvejzer i musikken.
Så byrja venskapen med Lev Tolstoj. Goldenvejzer vitja den gamle forfattaren på godset Jasnaja Poljana. Dei spela om lag 600 sjakkparti. Etter sjakken heldt Goldenvejzer som regel ein privat konsert. Tolstoj, som hadde skrive kortromanen Kreutzersonaten i 1889 (norsk omsetjing av Turid Schancke Bjørnflaten), høyrde på Beethoven og andre klassikarar. Favoritten var Chopin.
I revolusjonsåret 1917 fekk Goldenvejzer tak i eit kunstnarleg utforma sjakksett som var laga av nevøen til Anton Tsjekhov. Goldenvejzer byrja samla på eksklusive sjakkbrikker, som ein i dag kan sjå i museet hans i Moskva.
Goldenvejzer spela mykje sjakk med komponistane Aleksandr Skrjabin, som døydde to år før revolusjonen, og Sergej Rakhmaninov, som etter revolusjonen kom seg til Sverige og seinare til USA. Goldenvejzer vann som regel, som han òg gjorde mot den verdskjende operasongaren Fjodor Sjaljapin, som fekk eit komplisert liv i den nye sovjetstaten og døydde i Paris i 1938.
Av alle dei store personlegdomane i livet til Goldenvejzer var det berre éin som slo han regelbunde i sjakk. Det var komponisten Sergej Prokofjev, som emigrerte i 1918, men vende attende til Sovjet på 1930-talet. Som eg har skrive tidlegare i spalta, var Dmitrij Sjostakovitsj nesten på nivå med Prokofjev, og fiolinisten David Ojstrakh vann faktisk ein offisiell sjakkduell mot Prokofjev i 1937, men vi kjenner ikkje resultata til Goldenvejzer mot desse to.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ein interessant generasjon i sjakken, kunsten og vitskapen er dei som gjorde karriere både i Tsar-Russland og under Sovjet-kommunismen. Pianisten og komponisten Aleksandr Goldenvejzer (1875–1961) fekk Stalin-premien i 1947. Han var professor på konservatoriet i Moskva gjennom 55 år. Mot slutten vart han ein gong spurd: «Skal De vera med på seminaret i marxisme og leninisme?» Den gamle professoren svarte: «Eg trur ikkje det er naudsynt. Eg møter jo snart opphavsmennene personleg.»
Som seksåring lærte han sjakk av faren. Familien kjende Mikhail Tsjigorin, som tapte ein VM-kamp mot Steinitz i 1891–92. Året etter døydde Pjotr Tsjajkovskij, som var læremeisteren til Goldenvejzer i musikken.
Så byrja venskapen med Lev Tolstoj. Goldenvejzer vitja den gamle forfattaren på godset Jasnaja Poljana. Dei spela om lag 600 sjakkparti. Etter sjakken heldt Goldenvejzer som regel ein privat konsert. Tolstoj, som hadde skrive kortromanen Kreutzersonaten i 1889 (norsk omsetjing av Turid Schancke Bjørnflaten), høyrde på Beethoven og andre klassikarar. Favoritten var Chopin.
I revolusjonsåret 1917 fekk Goldenvejzer tak i eit kunstnarleg utforma sjakksett som var laga av nevøen til Anton Tsjekhov. Goldenvejzer byrja samla på eksklusive sjakkbrikker, som ein i dag kan sjå i museet hans i Moskva.
Goldenvejzer spela mykje sjakk med komponistane Aleksandr Skrjabin, som døydde to år før revolusjonen, og Sergej Rakhmaninov, som etter revolusjonen kom seg til Sverige og seinare til USA. Goldenvejzer vann som regel, som han òg gjorde mot den verdskjende operasongaren Fjodor Sjaljapin, som fekk eit komplisert liv i den nye sovjetstaten og døydde i Paris i 1938.
Av alle dei store personlegdomane i livet til Goldenvejzer var det berre éin som slo han regelbunde i sjakk. Det var komponisten Sergej Prokofjev, som emigrerte i 1918, men vende attende til Sovjet på 1930-talet. Som eg har skrive tidlegare i spalta, var Dmitrij Sjostakovitsj nesten på nivå med Prokofjev, og fiolinisten David Ojstrakh vann faktisk ein offisiell sjakkduell mot Prokofjev i 1937, men vi kjenner ikkje resultata til Goldenvejzer mot desse to.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Skodespelar Svein Tindberg flettar saman eigne barndomserfaringar med 4000 år gamle forteljingar frå Bibelen.
Foto: Marcel Leliënhof
Høgaktuelle forteljingar frå Midtausten
Trur vi Bibelen er ei utdatert bok, tek vi feil. Svein Tindberg syner korleis gamle jødisk-kristne soger talar til vår eksistens no når bombene fell mellom folkeslag.
Foto: Dag Aanderaa
Pyntesjuke og luksuslov
Christian Kvart ville styre pynten, krydderet og konfekten.
Miridae, ei bladtege med oval form.
Foto: via Wikimedia Commons
Levande innsikt om døyande insekt
Ein optimistisk tone råder i ei tettpakka faktabok om dystre utsikter for insekta.
Moss–Horten-ferja er den mest trafikkerte i landet. Skjer det noko uføresett, som då dei tilsette blei tatt ut i LO-streik i fjor, veks køane på begge sider av fjorden.
Foto: Terje Bendiksby / AP / NTB
Pengegaloppen i ferjetoppen
Det står ei Norled-ferje her og ei Torghatten-ferje der – innstilte. Ferja, ein livsnerve for mange, er eigd av folk vi ikkje aner kven er, utanfor vår kontroll.
Yrka med det høgste sjukefråværet er kvinnedominerte med relasjonelt arbeid og høge emosjonelle krav, skriv Lill Sverresdatter Larsen.
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Langvarig overbelastning gir rekordhøyt sykefravær
«Vi har lenge drevet en dugnad for å holde skuta flytende.»
Papiravisa