Dette er ei banal innsikt som historia ustoppeleg dokumenterer.

Akkurat no er det den autoritære og litt forfalne stormakta Russland som viser den makta dei framleis har, ved å invadere grannelandet Ukraina.

Putin og Russland gjer det tydeleg for all verda at dei ikkje vil ha ein slavisk grannestat i sør som dyrkar ugreie vesteuropeiske tankar om demokrati som styringsform, tankar som kan smitte nordover og truge regimet nordafor.

Slike opprørske tankar har aldri fått faste røter i Russland, anten styret var autoritært tsaristisk eller autoritært kommunistisk.

Den russiske hæren blir sett inn for å verne moderlandet for smitten frå sør. Dette er god gammaldags stormaktspolitikk. Militærvesenet skal verne heimlandet mot trugsmål frå granneland, også om trugsmålet berre har form av opprørske tankar som kan undergrave regimet heime.

USA, stormakta i vest, har ei lang historie her. USA satsa på at general Battista skulle halde Cuba innafor den amerikanske maktsfæren. Det var eit mistak, og Fidel Castro, med si militærmakt og sin sosialistiske profil, overtok styret på Cuba.

USA aksepterte ikkje dette tapet. Eit kommunistisk regime som næraste granne i sør, ville dei ikkje ha. Dei prøvde seg med invasjon i Grisebukta på Cuba. Det var mislukka. Dei gjekk til grensa for atomkrig for å forhindre at dåverande Sovjetunionen fekk atombasar på øya.

Litt seinare fekk Kissinger og USA fjerna sosialisten Salvatore Allende frå presidentembetet i Chile. General Pinochet var meir å lite på.

I mellomamerikanske småstatar som Nicaragua, Panama og Guatemala har USA fleire gonger vore inne med handa på rattet.

USA vil ha kontroll med grannelaget sitt, også dei politiske tankane til dei som sit med makta.

Og regimet på Cuba er framleis ein stein i skoen for amerikanske presidentar.

Europa, som etter det vi kallar dei store oppdagingane, kom til å prege politisk tenking i dei verdsdelane som vart oppdaga, har alltid hatt problem med å halde orden på tankane heime og tankane til grannane.

Kristendommen slo igjennom ved våpenmakt. Dei gamle gudane vart drivne tilbake. Kristningskongane våre var vikingkongar.

Men freden la seg ikkje over det kristna Europa. Den kristne, europeiske guden viste seg å vere ein mangfaldig herre, med meiningar om mangt.

Religionskrigane kom, med Gud som deltakar på alle sider.

Trettiårskrigen, frå 1618 til 1648, er ein av dei store europeiske katastrofane. Delar av Europa var så øydelagde at det tok tiår å få landa på fote.

Då krigen var slutt, møttest dei europeiske maktene i Westfalen. Der vedtok dei at dette måtte få ein ende. Andre statar skulle ikkje blande seg i tru og tanke hos grannen.

Freden la seg ikkje i Europa, men religionskrigane tok slutt.

Når Russland no har invadert Ukraina, går dei inn i gammal og dårleg tradisjon i Vesten, i Europa og USA, der stormaktene grip militært inn i grannelaget mot tankar dei ikkje likar, og som dei oppfattar som trugande for eiga makt.

Om staten vil ha fred med stormaktsgrannen, får dei gjere, og tenkje, som stormakta vil.

Elles kjem stormaktsarmeen trampande.

Andreas Skartveit