I min barndom var myra ei utfordring. Ho var mislukka natur, nokså ubrukeleg og unyttig. Ein gong for lenge sidan, før den elektriske straumen vart tilgjengeleg i store mengder, hadde ho rettnok gitt varme i hus og heim.

Torvskjering var ei årleg onn der myrar fanst. Myra vart skoren opp i terningar, som så vart lagde til tørking i sola. Når terningane var tørre, vart dei køyrde til gards og lagra til vintervarme. I skogfattige område, som på Jæren, var det myrtorva som heldt varme i husa og fekk maten kokt. Heime var det fleire torvmyrar som var i drift i min barndom.

Så vart myra til overs som varmekjelde, erstatta av varmekjelder som var greiare å handtere og lettare tilgjengelege. Og reinslegare.

Då fekk myra ein ny karriere. No skulle ho tørkast ut, drenerast og bli til matjord. Å dyrke opp unyttig myr og gjere henne til dyrka mark var sett på som ei nasjonal oppgåve. Denne oppdyrkinga gjorde Noreg rikare og større. Folk snakka om myrsaka, ei nasjonal sak.

Entusiastar skipa Det norske Myrselskab, som samla og spreidde kunnskap om myrdyrking. Myrsaka fekk sine lokale entusiastar og eldsjeler som var med og bygde landet. Det vart delt ut premiar og pokalar, og i ei slekt eg kjenner, har dei eit stort skinnbrev, med stor tekst, hengande i stova, ein heider og ei helsing frå bønder i bygda for bestefars store arbeid for myrsaka.

Poenget med myra er at ho ligg under vatn. Oksygen kjem ikkje til. Det som rotnar, rotnar ufatteleg seint. I Danmark har dei grave opp såkalla myrmenn, menneske som har lege i myra i bortimot eit par tusen år. Dei er framleis nesten like heile.

No er denne karrieren over. Å dyrke og drenere myr er blitt ulovleg i Noreg.

Karbondioksid er blitt det nye skadedyret i samfunna våre og i naturen. Dei siste par hundreåra har vi, ved industri og velstandsauke, henta ut, brent og frigjort store mengder karbon. Som karbondioksid fyller dette karbonet lufthavet over oss og endrar klimaet på jorda.

Å jage og fjerne karbondioksidprodusentar er blitt ei prioritert politisk oppgåve. Moralske peikefingrar blir løfta mot fly og bilar.

Og mot drenerte myrar.

Ei våt myr stengjer karbon inne, fordi oksygenet er stengt ute.

Ei drenert myr rotnar, brenn ut, sakte, men sikkert, fordi oksygenet slepp til.

No er store forskingsprosjekt i gang for å finne ut kor mykje karbondioksid drenerte myrar slepper ut.

Forskingsmagasinet Apollon nr. 2/2021 fortel om dette omfattande arbeidet.

Og dei går lenger enn rein forsking.

No blir vatnet sleppt inn i drenerte myrar for å stoppe denne gassproduksjonen. Myra skal gjenskapast som myr og avslutte verksemda som matprodusent.

Det nye oppdraget hennar er å ta opp den gamle oppgåva si: å lagre karbon. Politisk blir dette prioritert framfor matproduksjon.

I Trysil, ei stor skogsbygd, vart to stor myrar drenerte like etter krigen for å auke skogsarealet. No skal den eine myra restaurerast, fyllast med vatn att. Dreneringsrøyra skal tettast og øydeleggjast.

Vitskapsmenn følgjer nøye med på det som skjer, med avansert utstyr på bakken og i lufta.

Vil den restaurerte myra kunne ta opp arven etter den myra ho eingong var?

Vil ho atter kunne bli ein effektiv karbonfangar og eit stabilt karbonlager?

No er det det vi treng aller mest, meir enn både husvarme og mat. Det har vi meir enn nok av.

Men om myra skal kunne hjelpe oss med karbonproblemet, må ho få bli myr igjen.

På underleg vis har historia tildelt dette stillferdige naturmiljøet stendig nye hovudroller.

Andreas Skartveit