Internasjonalt er Skandinavia ein idyll. Det er over to hundre år sidan skandinaviske folk bar våpen mot kvarandre, etter det norske opprørsforsøket i 1814, då svenskane brukte militærmakt for å kalle nordmennene til orden. Sidan har grannefreden rådd. Unionsoppløysinga i 1905 vart fredeleg. I historia er denne idyllen ung og ny.

Mellomalderhistoria i Skandinavia er blodig. Snorre og andre fortel om våpenstrid i Skandinavia. Kongane i Danmark og Noreg hadde det ugreitt med kvarandre. Så hadde folket det også.

Jomsvikingane var eit slag danskar som låg i konflikt med nordmennene. Dei var endeleg slått i det store slaget i Hjørungavåg.

I slaget ved Svolder stod sveakonungen og danadrotten, for å bruke Per Sivles nemningar, mot Snorres heltekonge, Olav Tryggvason. Olav fall.

Av alt dette vart det mykje levande litteratur. Bjørnsons «Brede sejl over Nordsjø går» tonar framleis over landet.

Då Noreg slutta å vere ein sjølvstendig stat, overtok danskane og svenskane våpenbruken seg imellom. Wikipedia har ei lang liste over svensk-danske krigar mellom 1471 og 1814.

På 1600-talet ekspanderte Sverige kraftig, ved krigar, og dei tok for seg av grannelaget. Dei åt seg inn på grannelaget både i vest og i sør.

I 1645 vart Jämtland og Herjedalen svenske. I 1658 tok dei Bohuslän.

Verst gjekk det kanskje likevel ut over danskane. Det vi i dag kallar Sør-Sverige, var stort sett dansk. På eit tiår midt i 1650-åra tok svenskane alt saman, og Danmark hadde berre Noreg att på det skandinaviske fastlandet.

Skåne vart svensk i 1658, etter at danskane tapte i det store slaget ved Lund, det største slaget i nordisk historie til då.

Freden kom ikkje til Skåne. Det vart skapt ein gerilja, dei såkalla snapphanane, som i fleire tiår med våpen gjorde livet surt og farleg for svenskane.

Ved neste hundreårsskifte starta det ettertida kom til å kalle den store nordiske krigen, som varte i over 20 år, til 1721.

Armear, dei fleste svenske, marsjerte fram og tilbake, også i Noreg. Det var stor øydelegging og mannefall.

Dei dramatiske episodane var mange. Heltar, som Tordenskjold og Anna Colbjørnsdatter, skreiv seg inn i historia og norske skolebøker for all tid.

I 1719 gjekk den svenske generalen Armfeldt inn i Trøndelag med ein stor hær. Ved Esandsjøen kom dei ut for ein isande snøstorm. Alle, menneske og hestar, fraus i hel.

Armfeldt skulle gå inn i Trøndelag medan kongen sjølv, Karl XII, skulle gå inn i sør med ein annan svensk hær.

Han omringa Fredriksten festning ved Fredrikshald, som byen då heitte. Under ein kveldsinspeksjon av hæren sin vart han skoten.

Svenskane måtte reise heim med den døde kongen. Og den store nordiske krigen var over.

Dramatikken i Norden var ikkje over, men no var det stormaktene i grannelaget som hadde regien. Russland tok Finland, gammalt svensk kjerneland, i 1808, og Preussen og Bismarck tok Schleswig-Holstein, eller Sønder-Jylland, som danskane seier, i 1864.

Dei gamle stormaktene Danmark og Sverige tapte alt dei hadde vunne i utlandet, til slutt tapte svenskane også Noreg.

Dei vart begge, som den austerrikske kanslaren Bruno Kreisky sa om Austerrike, gamle stormakter som treivst som småstatar.

Og freden fann seg til rette mellom dei nordiske grannane.

Ufred var det verda der ute som skapte.

Andreas Skartveit