Rundt 1870 samla Bismarck dei spreidde tyske statane til eitt rike, under Preussens leiing. Kongen i Preussen, Vilhelm, vart tysk keisar. Europakartet var endra. Europa hadde fått ei ny stormakt, større enn gamle Preussen. Og den nye stormakta hadde ambisjonar, også militære.

Eitt mål var å skape ein marine, eine Hochseeflotte, som kunne hevde seg mot England, stormakta på havet. Admiral Alfred von Tirpitz bygde denne flåten, som vart brukt i den nådelause ubåtkrigen i første verdskrigen, skildra av Nordahl Grieg på teatret.

Ved inngangen til andre verdskrigen rådde Tyskland over ein sterk slik Hochseeflotte. Og flåten vart sett inn i krigen. Det gjekk dårleg.

Slagskipet «Blücher» vart senka i Drøbaksundet 9. april 1940. «Scharnhorst», eit anna slagskip, vart senka nord for Nordkapp i romjula 1943. Den norske jagaren «Stord» var med på denne jakta.

«Bismarck», oppkalla etter riksbyggjaren, vart senka etter ei dramatisk jakt i Nord-Atlanteren i mai 1941. «Stord» var med her òg. 110 mann av eit mannskap på 2000 vart berga. Tidlegare i slaget hadde «Bismarck» senka den engelske slagkryssaren «Hood», der alle 1700 i mannskapet omkom.

Den tyske Hochseeflotte hamna stort sett på havbotnen, som gravkammer for mannskapet, dei som ikkje vart transporterte av havet til framande strender etter å ha mista livet i kampane.

Men ikkje alle hamna på havbotnen. «Tirpitz», oppkalla etter den første tyske storadmiralen, fekk ein annan lagnad. «Tirpitz» var det sterkaste slagskipet i andre verdskrigen, seier historieboka. Ho herja i Nord-­Atlanteren, der ho opererte mot konvoiane til Murmansk. Desse konvoiane, med mange nordmenn om bord, førte militærutstyr frå USA til Sovjetunionen. Desse våpena var nødvendige for å stanse Hitlers marsj austover. Churchill var svært oppteken av å stanse «Tirpitz».

Og det vart gjort. I november 1944 vart slagskipet senka av britiske fly nær Tromsø, i Håkøybotn. Det var ute av krigen. Men ikkje av historia. «Tirpitz» låg på grunt vatn, og etter krigen vart skipet tatt opp på land og partert. Panserplatene vart kutta opp i skiver og bitar, og sidan vart dei lagde ut på marknaden som førsteklasses skrapjern.

Oslo by kjøpte ein del av desse platene og dette skrapjernet. Vi kan sjå det dagleg i gatene våre. Under Oslo er det eit nettverk av røyr, kablar og leidningar, som fører vatn, kloakk, straum og telekommunikasjon dit det skal.

Når dette nettverket skal reparerast eller fornyast, må ein grave for å nå ned til det aktuelle problemet. Og ein må grave djupt. Alt med vatn ligg djupt for å vere verna mot frosten.

Det blir mange djupe grøfter, på kryss og tvers. Desse grøftene er brysame for folk som har ærend rundt i byen. Då er det dei innkjøpte panserplatene frå «Tirpitz» blir henta fram og lagde over dei djupe grøftene, som trygge bruer.

«Tirpitz»-panseret gjer at folk kan gå trygt, før grøftene blir fylte att og platene kan flyttast til neste gravestad. Slik har «Tirpitz», «Tysklands einsame dronning i nord», som tyskarane kalla henne, fått eit langt etterliv i oslogatene.

Andreas Skartveit