I sumar har eg bygd opp sjakkbiblioteket mitt. Dei bøkene eg las i filler som ung gut, til dømes om aktuell opningsteori, er i dag uinteressante. Det eg vil ha i hyllene, er sjakkhistorie og sjakk-kultur.

Aldri har eg sett ein så glad og sterk gut som han som kom køyrande med dei tunge, tomme bokhyllene. Han tok hyllene på éin strak arm, der kona mi og eg trong fire armar. Til slutt måtte eg spørja: «Korleis er du så sterk?» «Eg har jobba med utkøyring i fire år. Eg har sylv i NM venstre og gull i NM høgre – i handbak», sa guten.

Då han var ferdig, banka han på døra ein siste gong: «I pausane spelar eg alltid sjakk på mobilen. Kan vi ta eit parti?»

Eg har kjøpt mykje kuriosum, som ei bok om sjakklivet i ei belarusisk bygd. Opplaget var på 50 eksemplar, eg fekk mitt for ti euro (+ frakt). Ein annan lekkerbisken er om moldovisk sjakk, prenta i Chișinău i 1979. Eg betalte berre 1,69 euro.

Men prisane varierer. Sovjetiske bøker med opplag på 100.000 er i dag nesten gratis, men post-
sovjetiske bøker i små opplag kan vera ganske dyre.

Eg har ei nesten komplett samling av alt som er skrive på ukrainsk og nynorsk. Eg har den sjeldne godbiten Herbarium. Sjakkproblem, prenta av Sunnmørsposten i 1970. Forfattaren var David Hjelle, sjakkspaltist i Dag og Tid. Ein av mine beste lesarar, Trond Nerland (frå Volda, som Hjelle), sende meg eit eksemplar for nokre år sidan.

For meg er sjakkbøker ein inngang til å læra språk. Dette er ein gamal tanke: Sjakkspelarar var før mi tid uvanleg gode til å lesa tysk. Dei fyrste opningsbøkene eg las for 40 år sidan, var faktisk på tysk. Gjennom sjakkhistoria har eg planar om å «ta opp tysken».

Hovudinteressa mi er slavisk, og etter russiske bøker i hundretal kjem òg nokre utvalde på bulgarsk og serbisk. Eg har von om at sjakken vil gjera det mogleg å stava seg gjennom sistnemnde. Den ihuga Dag og Tid-lesaren Terje Kristiansen frå Tønsberg har ei solid samling russisk-ukrainsk sjakklitteratur. Teksten vert skanna og omsett av Google Translate. Kristiansen har kome så djupt ned i materien at han kan hjelpa sjakkhistorikarar over heile verda med nye funn.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.