JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Eit langt synderegister

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2371
20200828
2371
20200828

«Når ein rosar synda, er ho fullkomen», seier ordtaket. Det hender stundom at ordtak som dreiar seg om det same emnet, kjem med bodskapar som strider mot einannan, men slik er det ikkje her. Ordtaka om synd rosar ikkje synda. Dei målber at synda har leie fylgjer, jamvel om sjølve gjerninga er gledefylt, jamfør dette ordtaket: «Synda kjem inn med lått og går ut med gråt.» Eit anna ordtak slår fast at det er vanskeleg å halda opp når ein fyrst er komen i gang med syndinga: «Den eine synda dreg den andre etter seg.»

No er det rett nok mange som meiner at me vert fødde med synd, og at me syndar fordi me er syndige skapningar. Denne medfødde synda vert gjerne kalla ervesynd eller arvesynd. Men kva med sjølve ordet synd? Er det nedervt? Ordet har i alle fall vore her so lenge at det er teke med i Våre arveord av Harald Bjorvand og Fredrik Otto Lindeman. Der kan me lesa at synd etter alt å døma er eit gamalt låneord som kom inn i dei nordiske måla i lag med kristendomen, frå gamalsaksisk. Ordet er i ætt med adjektivet sann, og grunntydinga var ‘sanningsstadfesting’ (m.a. ‘vedgåing av skuld’).

Synd er framleis tett knytt til kristendomen, og hovudtydinga til ordet er ‘gjerning eller tanke som strider mot Guds vilje’. Me kan falla i synd, leva i synd, få tilgjeving for syndene våre, vera ein omvend syndar, synda mot eit av dei ti bodorda eller rett og slett synda mot Gud. Ikkje alle synder vert rekna som like fæle. Dei verste har vore kalla dødssynder eller kapitalsynder. I mellomalderen skilde dei mellom hversdagssyndir (‘kvardagssynder, vanlege synder’) og höfudsyndir (kapitalsynder, jf. latin capitalis, av caput ‘hovud’).

Folk har lenge nytta synd i utvida tyding om vanlagnader, skadar og andre leie saker som ikkje er beinveges knytt til gudstrua. Seiemåtane «tykkja synd i nokon» og «vera synd for nokon» finn me i Norsk Ordbog (1873) av Aasen. På bilvegane finst det fartssyndarar, og nokre må lida heile livet for ei ungdomssynd. Andre slit mest med unnlatingssynder eller små vanesynder. I ålmennmålet finn me òg samansetjingar som syndebukk (eig. bukk som vart ofra som soningsoffer, jf. 3 Mos 16,9) og syndflod (t.d. «få ei syndflod av reklame i posten»). Harmelege hendingar møter me gjerne med dette utbrotet: «Nei, so synd!»

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

«Når ein rosar synda, er ho fullkomen», seier ordtaket. Det hender stundom at ordtak som dreiar seg om det same emnet, kjem med bodskapar som strider mot einannan, men slik er det ikkje her. Ordtaka om synd rosar ikkje synda. Dei målber at synda har leie fylgjer, jamvel om sjølve gjerninga er gledefylt, jamfør dette ordtaket: «Synda kjem inn med lått og går ut med gråt.» Eit anna ordtak slår fast at det er vanskeleg å halda opp når ein fyrst er komen i gang med syndinga: «Den eine synda dreg den andre etter seg.»

No er det rett nok mange som meiner at me vert fødde med synd, og at me syndar fordi me er syndige skapningar. Denne medfødde synda vert gjerne kalla ervesynd eller arvesynd. Men kva med sjølve ordet synd? Er det nedervt? Ordet har i alle fall vore her so lenge at det er teke med i Våre arveord av Harald Bjorvand og Fredrik Otto Lindeman. Der kan me lesa at synd etter alt å døma er eit gamalt låneord som kom inn i dei nordiske måla i lag med kristendomen, frå gamalsaksisk. Ordet er i ætt med adjektivet sann, og grunntydinga var ‘sanningsstadfesting’ (m.a. ‘vedgåing av skuld’).

Synd er framleis tett knytt til kristendomen, og hovudtydinga til ordet er ‘gjerning eller tanke som strider mot Guds vilje’. Me kan falla i synd, leva i synd, få tilgjeving for syndene våre, vera ein omvend syndar, synda mot eit av dei ti bodorda eller rett og slett synda mot Gud. Ikkje alle synder vert rekna som like fæle. Dei verste har vore kalla dødssynder eller kapitalsynder. I mellomalderen skilde dei mellom hversdagssyndir (‘kvardagssynder, vanlege synder’) og höfudsyndir (kapitalsynder, jf. latin capitalis, av caput ‘hovud’).

Folk har lenge nytta synd i utvida tyding om vanlagnader, skadar og andre leie saker som ikkje er beinveges knytt til gudstrua. Seiemåtane «tykkja synd i nokon» og «vera synd for nokon» finn me i Norsk Ordbog (1873) av Aasen. På bilvegane finst det fartssyndarar, og nokre må lida heile livet for ei ungdomssynd. Andre slit mest med unnlatingssynder eller små vanesynder. I ålmennmålet finn me òg samansetjingar som syndebukk (eig. bukk som vart ofra som soningsoffer, jf. 3 Mos 16,9) og syndflod (t.d. «få ei syndflod av reklame i posten»). Harmelege hendingar møter me gjerne med dette utbrotet: «Nei, so synd!»

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn

Cuba framfor kollaps?

Den cubanske nasjonen lir no av den kanskje største systemkrisa sidan kolonitida.

VegardBye

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn

Cuba framfor kollaps?

Den cubanske nasjonen lir no av den kanskje største systemkrisa sidan kolonitida.

VegardBye
Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Foto: Heiko Junge / NTB

UtanriksSamfunn

Noreg skal vera det mest demokratiske landet i verda, men ignorerer Asias fremste og samstundes mest truga demokrati

HalvorEifring
Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Foto: Heiko Junge / NTB

UtanriksSamfunn

Noreg skal vera det mest demokratiske landet i verda, men ignorerer Asias fremste og samstundes mest truga demokrati

HalvorEifring

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis