Diktet: Performativ poesi av Kurt Johanessen
Foto: Marit Hommedal / NTB
For 30 år sidan gav Kurt Johannessen (f. 1960) ut boka Øvingar (1994). Utgjevinga står sentralt i det marginale feltet som er skjeringspunktet mellom performancekunst og poesi i Noreg. Sidan har oppfølgarane Andre øvingar (2001), Andre andre øvingar (2012) og Andre andre andre øvingar (2015) kome ut, og førre året kom Andre andre andre andre øvingar (2023) ut, der vekas utvalde dikt er henta frå.
Her refererer dikta ikkje til røynsler eller hendingar som har funne stad, men dei oppmodar lesaren til å gjere noko, undersøke noko, gjerne heilt konkret. Lesinga sender tankane ut i nytt terreng. Dette er metoden Johannessen nyttar i øvingane, og ein kan kalle det ein performativ poesi: Diktet legg vekt på prosessen det set i gang, framfor å skulle representere eit ferdig avrunda heile. Diktet er ope, uavslutta.
Ein kjend føregangsfigur på feltet er Yoko Ono, ikkje minst med boka Grapefruit frå 1964, der dikta var forma som instruksjonar eller idear til kunstverk som lesarane/mottakarane sjølv kunne skape eller utføre. Slik kan poeten forsterke lesaren si deltaking og medskaping, sjølv om dette sjølvsagt er eit element i all poesi, i all kunst.
Kurt Johannessen er ikkje berre ein av dei fremste og mest produktive performancekunstnarane i Noreg, men som forfattar står han bak svært mange (det må vere fleire enn hundre?) utgjevingar på eige forlag, Zeth. Fleire er kjøpte inn av Kulturrådet og finst på biblioteket. Bøkene kjem på løpande band, og berre siste året har han publisert 18 (!) bøker (rett nok inkludert omsettingar til engelsk). Dei ber vakre titlar som Overflata til minnet og venleiken til ingenting.
Kvar gong eg opnar bøkene til Kurt Johannessen, finn eg noko mildt tankevendande, ein omsnudd tanke, som denne frå Om alt (2011): «Om vi ser bort frå ingenting/ ei pitte lita stund,/ sit vi igjen med alt.» Og denne, også henta frå Andre andre andre andre øvingar, som kan vere grei å ta med seg: «Neste gong du tenker på noko som er ditt,/ hugs at det er like mykje tida sitt som det er ditt.»
Cathrine Strøm
Undersøk spørsmålet
om fortida er noko
som er framføre deg
eller noko som er bak deg,
medan du prøver å gå baklengs
i ulendt terreng.
Kurt Johannessen
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
For 30 år sidan gav Kurt Johannessen (f. 1960) ut boka Øvingar (1994). Utgjevinga står sentralt i det marginale feltet som er skjeringspunktet mellom performancekunst og poesi i Noreg. Sidan har oppfølgarane Andre øvingar (2001), Andre andre øvingar (2012) og Andre andre andre øvingar (2015) kome ut, og førre året kom Andre andre andre andre øvingar (2023) ut, der vekas utvalde dikt er henta frå.
Her refererer dikta ikkje til røynsler eller hendingar som har funne stad, men dei oppmodar lesaren til å gjere noko, undersøke noko, gjerne heilt konkret. Lesinga sender tankane ut i nytt terreng. Dette er metoden Johannessen nyttar i øvingane, og ein kan kalle det ein performativ poesi: Diktet legg vekt på prosessen det set i gang, framfor å skulle representere eit ferdig avrunda heile. Diktet er ope, uavslutta.
Ein kjend føregangsfigur på feltet er Yoko Ono, ikkje minst med boka Grapefruit frå 1964, der dikta var forma som instruksjonar eller idear til kunstverk som lesarane/mottakarane sjølv kunne skape eller utføre. Slik kan poeten forsterke lesaren si deltaking og medskaping, sjølv om dette sjølvsagt er eit element i all poesi, i all kunst.
Kurt Johannessen er ikkje berre ein av dei fremste og mest produktive performancekunstnarane i Noreg, men som forfattar står han bak svært mange (det må vere fleire enn hundre?) utgjevingar på eige forlag, Zeth. Fleire er kjøpte inn av Kulturrådet og finst på biblioteket. Bøkene kjem på løpande band, og berre siste året har han publisert 18 (!) bøker (rett nok inkludert omsettingar til engelsk). Dei ber vakre titlar som Overflata til minnet og venleiken til ingenting.
Kvar gong eg opnar bøkene til Kurt Johannessen, finn eg noko mildt tankevendande, ein omsnudd tanke, som denne frå Om alt (2011): «Om vi ser bort frå ingenting/ ei pitte lita stund,/ sit vi igjen med alt.» Og denne, også henta frå Andre andre andre andre øvingar, som kan vere grei å ta med seg: «Neste gong du tenker på noko som er ditt,/ hugs at det er like mykje tida sitt som det er ditt.»
Cathrine Strøm
Undersøk spørsmålet
om fortida er noko
som er framføre deg
eller noko som er bak deg,
medan du prøver å gå baklengs
i ulendt terreng.
Kurt Johannessen
Fleire artiklar
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.
Foto: Sigbjørn Berven
Solide røter
Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.
Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.
Foto: Cappelen Damm
Den tunge kampen mot bileufori
Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.
Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.
Foto: Jim Watson / AFP / NTB
Trump ord for ord
Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.
Una og Diddi er to storforelska studentar som må halde forholdet skjult, fordi Diddi alt har ein kjærast.
Foto: Arthaus
Gjennombrotet
Elín Hall herjar i dette vakre, velskrivne dramaet av Rúnar Rúnarsson.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.