Framover vil eg presentere diktarar som stod i kontakt med Olav Nygard (1884–1924), poeten frå Modalen i Nordhordland som døydde i ung alder av tuberkulose. I år er det markering av at det er hundre år sidan Nygard gjekk bort.

Nygard gjekk på Møre folkehøgskule i to periodar, vinteren 1904–1905 og 1907–1908. Der møtte han ein annan bondeson som hadde diktarvyar, Anders Underdal (1880–1973). Underdal var far til Margit Sandemo og vart kjend gjennom dei ville ideane hennar om at Underdal var son til Bjørnstjerne Bjørnson.

Underdal var farlaus husmannsgut frå Valdres. Men med kunstnarleg talent og tiltak kom han seg opp i livet. Han og Nygard budde i lag i Kristiania 1909–1910, der prøvde dei gjera karriere som forfattarar, med varierande lukke. Fyrst nokre år seinare debuterte dei med diktbøker – Nygard med Flodmaal i 1913 og Underdal med Kvitterli-songar (1919), der dette diktet er henta frå. Dei ville opphavleg bli dramatikarar og var med Hulda Garborg og Det norske spellaget på turné på kryss og tvers av Noreg.

Underdal gjorde ein karriere som dansar og føredragshaldar, han dansa for Vilhelm 2. av Tyskland. Husmannsguten gifte seg med Elsa Reuterskiöld, som var i direkte slekt med det svenske kongehuset. Hulda Garborg kommenterer trulovinga i dagboka 12. oktober 1920: «det ligner ham. Han heter ikke for nogen ting vidunderdal». Underdal fortel sjølv om bryllaupet i Sverige: Den svenske adelen såg på «brudgommen som litt av en rødluet julenisse fra en avkrok i sidrompelandet på andre siden av Kjølen. De så på meg som et vilt dyr».

Underdal hadde ikkje same høge litterære ambisjonane som Nygard, men skreiv fleire songar med ein var, lyrisk tone, som dette verset. Innhaldet er sjølvforklårande. Kvaliteten ligg i symbolikken til syrinane – som vi sjølve snart vil kjenne den gode angen av. Den blå syrinen som skulle pryde møtet mellom guten og jenta, blir prydnad til kista hennar, for ho døyr ung. Diktet er gripande som ei gamal folkevise.

Ronny Spaans

I livd av blaa syren

Me sat ein kveld ved solar-glad
i livd av blaa syren.
Ho var so ung, ho var so glad,
ho var min gode ven.
Eg sa: «Snart sigler jonsok inn
med laatt og leikand’ vind;
eg har mi von at deg eg finn
med jonsok-baalet skin.»

Ho ga meg smil, ho ga meg svar,
ho ga meg ljosan tru:
«Naar jonsok skin og sola glar,
me møtast eg og du.»
Ja møt meg,» sa eg, «møt meg her,
i livd av blaa syren,
med sol og alt i fagnad lær
og jonsok-baalet brenn.»

Og jonsok kom med laatt og leik,
og vener søkte ven.
Eg fann min ven so kvit og bleik
i livd av blaa syren.
No laag ho sveipt i kvite lin
med blaa syren i hand.
Eg sat i sorg hjaa venen min,
med jonsok-baalet brann.

Anders Underdal

Frå Kvitterli-songar