JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

DiktetKunnskap

Diktet: Anders Arrebo

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

Kunstverk av P. Hansen / Illustreret Dansk Litteraturhistorie

Kunstverk av P. Hansen / Illustreret Dansk Litteraturhistorie

3481
20231006
3481
20231006

Denne gongen blir det også utdrag av Anders Arrebos Hexaëmeron (skrive i 1630-åra). Arrebos hylling av Guds skaparverk er på ca. 7000 versliner, og det norske stoffet i denne boka har knapt vore omtala tidlegare. Difor unner vi oss eit par utdrag til.

I kapittelet «Første Uges femte dag», om Guds skaping av fisk og fuglar, boltrar Arrebo seg i norsknorsk fauna. Her finn vi òg ein av dei fyrste skildringane av håkjerringa i nordisk litteratur – den mysteriøse fisken kjend frå Morten A. Strøksnes’ Havboka. Utdraget er kanskje ikkje lett å lesa, men ordforklåringane hjelper oss på veg. Arrebo fortel at nordmannen lokkar håkjerringa ved å ha stinkande åtsel på kroken – som Arrebo humoristisk jamfører med parfymestoffet frå desmerkatten. Så skriv diktaren at nordmannen må bruke ein slitesterk krok i håkjerringfiske: «Tolfmarcks-angel kroged,/ Med lenke-spitsed Kal». Til slutt fortel han at lever frå ein einaste fisk fyller «tolf Tønder Trafn». Vi legg merke til Arrebos fascinasjon for norske ord, som han ein annan stad omtalar som «gammel Danske».

Like mykje som å forstå innhaldet er det verdt å åtgå den klanglege og retoriske diktekunsten til Arrebo, som i vers­lina «ô du hvasse,/ Trafn-agtig, Geede-ram, lang-næsed Hugge-basse». Det er nesten som vi kjenner nærværet av den urgamle, storvaksne, langsnuta fisken attmed oss! Arrebo gjer skildringa særleg levande gjennom bruken av retorisk tiltale, apostrofe – det som litteraturteoretikaren Jonathan Culler har kalla det fremste kjenneteiknet til poesien. Arrebo tiltalar altså fisken med eit «du» – vi har sett liknande tiltale i tidlegare utdrag.

Som sagt sist har Petter Dass late seg inspirere av Arrebo. Den nordnorske diktaren har utan tvil kika på Arrebo i si eiga skildring av håkjerringa. Jamfører vi desse, ser vi at Arrebo nyttar mange perifrasar, parallelle omskrivingar av fisken. Dass er mindre statisk ved at han skildrar fangsten av håkjerring som ei handlingsdriven forteljing. Men begge skildringane er stor diktekunst.

Ronny Spaans

Hexaëmeron (utdrag)

End du Haa-kierling grum du Negste hvale-liige

Skuld’ ej vor Musa her, om dig oc noget siige?

Du Fiske-kierling grem, skarpfindig, ô du hvasse,

Trafn-agtig, Geede-ram, lang-næsed Hugge-basse;

Som Hvalen reenlig er, den fuule stanck forsager

Saa dig U-reenlighed oc ond Zibeth behager.

Det veed den Noor-mand haard, som kierlingen vil fange.

Thi sancker hand i haab forgiftig’ Aadsle mange,

I Vidde-kurfven stoor, slig Dæßmer indelucker,

I Søøfald sættis uud sligt af den Kjærling sucker,

Som giør det Krabbe-fast, i Hafgrund vel forvared:

Før Strømmen noord oc Søøer, faaer engang neppe borret,

Kand det drek-gærig Beest af Aadslet lucte Tøfvet,

Oc strax i fluend Rend til Steden setter Løbet,

Der sidder Fisker vaad, med Tolfmarcks-angel kroged,

Med lenke-spitsed Kal, oc vaager efter Spoget,

Hans Angel er beklæd med forbemelte Mading:

Dermed forraskis tiit den grumme Fiske-hading,

Hves Lefver eene kand tolf Tønder Trafn forsvede,

Naar Fiskren mæctig blir, det farlig Beest, det lede.

Anders Arrebo

Ordforklåringar: Geede-ram = med ram lukt som frå ei geit; fuule = fule, vonde; Zibeth = velluktande stoff frå sibetkatten; Dæßmer = det same som sibet; drek-gærig = lysten på skit; Tøfvet = jf. nynorsk tev (stank); Tolfmarcks-angel = ongel som veg 12 mark; Kal = jf. nynorsk kal (tau); Spoget = uhyre; forbemelte = tidlegare nemnde; forraskis = blir overraska; Hves = riksmål hvis; lede = jf. nynorsk ljote (stygge).

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Denne gongen blir det også utdrag av Anders Arrebos Hexaëmeron (skrive i 1630-åra). Arrebos hylling av Guds skaparverk er på ca. 7000 versliner, og det norske stoffet i denne boka har knapt vore omtala tidlegare. Difor unner vi oss eit par utdrag til.

I kapittelet «Første Uges femte dag», om Guds skaping av fisk og fuglar, boltrar Arrebo seg i norsknorsk fauna. Her finn vi òg ein av dei fyrste skildringane av håkjerringa i nordisk litteratur – den mysteriøse fisken kjend frå Morten A. Strøksnes’ Havboka. Utdraget er kanskje ikkje lett å lesa, men ordforklåringane hjelper oss på veg. Arrebo fortel at nordmannen lokkar håkjerringa ved å ha stinkande åtsel på kroken – som Arrebo humoristisk jamfører med parfymestoffet frå desmerkatten. Så skriv diktaren at nordmannen må bruke ein slitesterk krok i håkjerringfiske: «Tolfmarcks-angel kroged,/ Med lenke-spitsed Kal». Til slutt fortel han at lever frå ein einaste fisk fyller «tolf Tønder Trafn». Vi legg merke til Arrebos fascinasjon for norske ord, som han ein annan stad omtalar som «gammel Danske».

Like mykje som å forstå innhaldet er det verdt å åtgå den klanglege og retoriske diktekunsten til Arrebo, som i vers­lina «ô du hvasse,/ Trafn-agtig, Geede-ram, lang-næsed Hugge-basse». Det er nesten som vi kjenner nærværet av den urgamle, storvaksne, langsnuta fisken attmed oss! Arrebo gjer skildringa særleg levande gjennom bruken av retorisk tiltale, apostrofe – det som litteraturteoretikaren Jonathan Culler har kalla det fremste kjenneteiknet til poesien. Arrebo tiltalar altså fisken med eit «du» – vi har sett liknande tiltale i tidlegare utdrag.

Som sagt sist har Petter Dass late seg inspirere av Arrebo. Den nordnorske diktaren har utan tvil kika på Arrebo i si eiga skildring av håkjerringa. Jamfører vi desse, ser vi at Arrebo nyttar mange perifrasar, parallelle omskrivingar av fisken. Dass er mindre statisk ved at han skildrar fangsten av håkjerring som ei handlingsdriven forteljing. Men begge skildringane er stor diktekunst.

Ronny Spaans

Hexaëmeron (utdrag)

End du Haa-kierling grum du Negste hvale-liige

Skuld’ ej vor Musa her, om dig oc noget siige?

Du Fiske-kierling grem, skarpfindig, ô du hvasse,

Trafn-agtig, Geede-ram, lang-næsed Hugge-basse;

Som Hvalen reenlig er, den fuule stanck forsager

Saa dig U-reenlighed oc ond Zibeth behager.

Det veed den Noor-mand haard, som kierlingen vil fange.

Thi sancker hand i haab forgiftig’ Aadsle mange,

I Vidde-kurfven stoor, slig Dæßmer indelucker,

I Søøfald sættis uud sligt af den Kjærling sucker,

Som giør det Krabbe-fast, i Hafgrund vel forvared:

Før Strømmen noord oc Søøer, faaer engang neppe borret,

Kand det drek-gærig Beest af Aadslet lucte Tøfvet,

Oc strax i fluend Rend til Steden setter Løbet,

Der sidder Fisker vaad, med Tolfmarcks-angel kroged,

Med lenke-spitsed Kal, oc vaager efter Spoget,

Hans Angel er beklæd med forbemelte Mading:

Dermed forraskis tiit den grumme Fiske-hading,

Hves Lefver eene kand tolf Tønder Trafn forsvede,

Naar Fiskren mæctig blir, det farlig Beest, det lede.

Anders Arrebo

Ordforklåringar: Geede-ram = med ram lukt som frå ei geit; fuule = fule, vonde; Zibeth = velluktande stoff frå sibetkatten; Dæßmer = det same som sibet; drek-gærig = lysten på skit; Tøfvet = jf. nynorsk tev (stank); Tolfmarcks-angel = ongel som veg 12 mark; Kal = jf. nynorsk kal (tau); Spoget = uhyre; forbemelte = tidlegare nemnde; forraskis = blir overraska; Hves = riksmål hvis; lede = jf. nynorsk ljote (stygge).

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis