Internett tek oss attende til fortida. Det dukkar stadig opp arkivmateriale som syner at historia var slik vi trudde, eller kan henda endå betre. Youtube-kanalen «Sovjetisk TV» er ei gullgruve. Det vert tydelegare for meg enn nokon gong at kampen mellom det gamle regimet, Anatolij Karpov (f. 1951), og den nye vinen, Garri Kasparov (f. 1963), er den største. 144 VM-parti gjennom dagar, veker, månader – over fem VM-kampar frå 1984 til 1990 – er ei intellektuell, emosjonell og fysisk påkjenning som får dei gamle TV-bileta til å dirra av intensitet.

Eg har nett sett det 24. og avgjerande partiet frå 9. november 1985, «partiet i mitt liv», som Kasparov kallar det. Den fyrste maratonkampen vart avbroten tidlegare på året etter 48 parti utan ein vinnar. Reglane for den andre VM-kampen vart endra til maksimalt 24 parti, og den regjerande meisteren Karpov ville framleis bera tittelen ved uavgjort 12–12. Etter 23 parti var den unge rebellen frå Baku i leiinga 12–11, men Karpov hadde kvit i det 24. partiet.

Den gongen for 35 år sidan sat eg i sjakklubben i Oslo, der vi fekk trekka via telefon og telefaks. TV-bileta syner no at speleplassen i Moskva sentrum var så stor og imponerande som vi trudde. Dei mange tusen som ikkje fekk billett til Kolonnyj zal flokka seg utanfor butikkar med TV-apparat som synte trekka. Spaninga vart meir intens i fråværet av datamaskiner: Ingen hadde fasiten, men dei to beste hovuda i verda sat på scena og jakta på sanninga. Sovjetiske stormeistrar analyserte febrilsk i presserommet, men berre spelarane skjøna djupna i stillinga.

For sjakkfotografen Boris Dolmatovskij gjaldt det å fanga augneblinken der tronskiftet ville skje. Han klatra opp på ein balkong over scena, men vart oppdaga og jaga vekk av KGB. Han sneik seg på ny opp og venta i skjul i ei særs ukomfortabel stilling. Men så, etter fem timar, kom endeleg handa fram frå Karpov. Kasparov vann 13–11 og vart ny meister.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.