JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Den siste romantikaren

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Rudolf Spielmann i Uppsala i 1941.

Rudolf Spielmann i Uppsala i 1941.

Foto: Paul Sandberg

Rudolf Spielmann i Uppsala i 1941.

Rudolf Spielmann i Uppsala i 1941.

Foto: Paul Sandberg

2116
20211015
2116
20211015

Praha og Wien, 25 mil frå kvarandre, er dei to store sjakkbyane rundt det førre hundreårsskiftet. Båe er sentrale i det mektige monarkiet Austerrike-Ungarn. Den fyrste verdsmeisteren i 1886, Wilhelm Steinitz, kom frå den jødiske gettoen i Praha. Med han vart sjakk vitskap.

Men i kafeane i Praha og Wien hadde dei glade amatørane praktisert den romantiske sjakken, der ein kan ofra brikker for eit nobelt mål: å setja kongen til motstandaren sjakk matt. Var denne romantiske ideen for naiv? Steinitz meinte det.

I 1883 vart Rudolf Spielmann fødd i Wien. Han gjekk direkte til åtak på kongen og skulle i 1935 skriva klassikaren Richtig Opfern! (engelsk tittel: The Art of Sacrifice in Chess). Det er slik sjakk amatørane elskar.

Spielmann slo godt frå seg på sjakkbrettet og vann eit trettital store turneringar. Han hadde til dømes heilt jamn score mot den cubanske verdsmeisteren José Raúl Capablanca (6–6). Spielmann var ungkar og ein fanatisk sjakkspelar, men elles ikkje eksentrisk på noko vis. Han var intelligent, høfleg og godt likt. Men Europa var i krise.

På 1930-talet flykta jødiske Spielmann til Nederland. Han drog snart vidare til Praha, men der var det heller ikkje trygt. I desember 1938 sende han eit desperat brev til leiaren for det svenske sjakkforbundet, Ludvig Collijn, som hadde hjelpt han ein gong etter den fyrste verdskrigen, i 1919. Collijn stilte opp på ny og fekk sjakkmeisteren til Sverige i 1939.

Diverre døydde Collijn like etter, og Spielmann måtte finna nye alliansar i svensk sjakk. Den nye leiinga i det svenske forbundet var nazivennleg og gjorde alt dei kunne for å øydeleggja for sjakkens siste romantikar. På same tid vart broren og systera til Spielmann tekne av tyskarane i Tsjekkoslovakia og sende til ein konsentrasjonsleir. Spielmann freista ta del i svensk sjakkliv, men i august 1942 gav han opp. Han låste seg inne på rommet sitt og døydde av svolt.

Svenske sjakkvener reiste ein gravstein: «Rastlös flykting, hårt slagen av ödet…» til «minnet av en genial mästare och en ädel människa».

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Praha og Wien, 25 mil frå kvarandre, er dei to store sjakkbyane rundt det førre hundreårsskiftet. Båe er sentrale i det mektige monarkiet Austerrike-Ungarn. Den fyrste verdsmeisteren i 1886, Wilhelm Steinitz, kom frå den jødiske gettoen i Praha. Med han vart sjakk vitskap.

Men i kafeane i Praha og Wien hadde dei glade amatørane praktisert den romantiske sjakken, der ein kan ofra brikker for eit nobelt mål: å setja kongen til motstandaren sjakk matt. Var denne romantiske ideen for naiv? Steinitz meinte det.

I 1883 vart Rudolf Spielmann fødd i Wien. Han gjekk direkte til åtak på kongen og skulle i 1935 skriva klassikaren Richtig Opfern! (engelsk tittel: The Art of Sacrifice in Chess). Det er slik sjakk amatørane elskar.

Spielmann slo godt frå seg på sjakkbrettet og vann eit trettital store turneringar. Han hadde til dømes heilt jamn score mot den cubanske verdsmeisteren José Raúl Capablanca (6–6). Spielmann var ungkar og ein fanatisk sjakkspelar, men elles ikkje eksentrisk på noko vis. Han var intelligent, høfleg og godt likt. Men Europa var i krise.

På 1930-talet flykta jødiske Spielmann til Nederland. Han drog snart vidare til Praha, men der var det heller ikkje trygt. I desember 1938 sende han eit desperat brev til leiaren for det svenske sjakkforbundet, Ludvig Collijn, som hadde hjelpt han ein gong etter den fyrste verdskrigen, i 1919. Collijn stilte opp på ny og fekk sjakkmeisteren til Sverige i 1939.

Diverre døydde Collijn like etter, og Spielmann måtte finna nye alliansar i svensk sjakk. Den nye leiinga i det svenske forbundet var nazivennleg og gjorde alt dei kunne for å øydeleggja for sjakkens siste romantikar. På same tid vart broren og systera til Spielmann tekne av tyskarane i Tsjekkoslovakia og sende til ein konsentrasjonsleir. Spielmann freista ta del i svensk sjakkliv, men i august 1942 gav han opp. Han låste seg inne på rommet sitt og døydde av svolt.

Svenske sjakkvener reiste ein gravstein: «Rastlös flykting, hårt slagen av ödet…» til «minnet av en genial mästare och en ädel människa».

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Foto: Peter Dejong / AP / NTB

Samfunn

Jihadismen lever

Tenåringar blir rekrutterte til terrororganisasjonar. Svenske kriminelle nettverk utfører aksjonar i Skandinavia for Iran. Nye konstellasjonar oppstår blant ekstremistiske grupper.

Ole JanLarsen
Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Foto: Peter Dejong / AP / NTB

Samfunn

Jihadismen lever

Tenåringar blir rekrutterte til terrororganisasjonar. Svenske kriminelle nettverk utfører aksjonar i Skandinavia for Iran. Nye konstellasjonar oppstår blant ekstremistiske grupper.

Ole JanLarsen
Stillinga i VM-kampen mellom Ding Liren og Gukesh var 4–4 etter 8 av 14 parti.

Stillinga i VM-kampen mellom Ding Liren og Gukesh var 4–4 etter 8 av 14 parti.

Foto: Eng Chin An / FIDE

SjakkKunnskap
Atle Grønn

Sjakken lever vidare som eit kuriosum og freak-show, noko som passar meg ganske bra i denne spalta, skriv Atle Grønn.

Når den ambisiøse kokken Almut (Florence Pugh) møter nyskilde Tobias (Andrew Garfield), endrar livet seg for alltid.

Når den ambisiøse kokken Almut (Florence Pugh) møter nyskilde Tobias (Andrew Garfield), endrar livet seg for alltid.

Foto: Ymer Media

FilmMeldingar
Brit Aksnes

At eg tek til tårene, betyr ikkje at eg elskar We Live in Time.

Gjennom foto og tekst dokumenterte Maria Gros Vatne eit annleis liv på bloggen Wildandfree.no. Ho og mannen Nik Payne forlét bylivet og trygge jobbar til fordel for økologisk gardsbruk og heimeskule. Her ser me sonen Falk.

Gjennom foto og tekst dokumenterte Maria Gros Vatne eit annleis liv på bloggen Wildandfree.no. Ho og mannen Nik Payne forlét bylivet og trygge jobbar til fordel for økologisk gardsbruk og heimeskule. Her ser me sonen Falk.

Foto: Maria Gros Vatne

FilmKultur
Mona Louise Dysvik Mørk

Frå draum til sorg

Ukjent landskap vinn den eine prisen etter den andre. No er den å finne på lista over filmar som er kvalifiserte til vurdering av Oscar-akademiet i kategorien «Beste dokumentarfilm».

ReportasjeFeature

Å stira diskret

Kvifor er det flautt å sjå?

May Linn Clement
ReportasjeFeature

Å stira diskret

Kvifor er det flautt å sjå?

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis