Frå historia
Den kvite løgna
Moses med dei ti boda slik Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606–1669) tolka han.
Løgna har dårleg omdømme. Motpolen hennar, sanninga, står og skin gjennom historia, med lysande martyrar, som Sokrates og Kristus, med uendelege lovsongar frå diktarane, som Wergeland og Ibsen og mange fleire. Sanninga skal frigjere dykk, seier Skrifta.
Noko slikt har ingen sagt om løgna. Ho får ingen lovtale. Ho er berre eit sleipt, lurvete krek som øydelegg forholdet mellom menneske og statar.
Alt på Sinai fekk Moses eit eige bod, det åttande, som åtvara mot å tale usant om nesten. I staden skal vi, som Luther seier i si forklaring, «orsake han, tale vel om han og ta alt i beste meining».
I Johannesevangeliet er Jesus sjølv kort og bastant om løgna. Djevelen sjølv er den store løgnaren og far til løgna, slår han fast.
Bastante moralreglar er lette å formulere, for gudar og andre. Dei er ikkje like lette å leve etter. I vår kulturkrins har menneska, med vekslande hell, slite med dei bastante boda i Moselova. Både det eine og det andre bodordet kolliderer med ein ugrei og ustyrleg røyndom. Det har vore nødvendig å finne smugvegar rundt desse boda, for å kunne føre krig, for å sleppe fram den havesjuka som er nødvendig i handel og næring, for å gjere nødvendig arbeid på søndag og for å gje seksualiteten eit lite frirom.
Det bastante forbodet mot løgn vart for firkanta for den uoversiktlege verda menneska måtte leve i.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
