Dei eldste kjeldene
For 20.000 år sidan låg Manhattan under eit stort isflak, skriv Andreas Skartveit.
Foto: Darron Cummings / AP / NTB scanpix
Historikarane jagar etter kjelder. Kjeldene kan fortelje om det som ein gong var, og gjere hendingar i fortida tilgjengelege for oss, kanskje til og med forståelege. Å finne nye og ukjende kjelder er sett på som ei bragd mellom historikarane.
Di nærare vi kjem vår tid, di rikare blir kjeldetilfanget. Den eldste kjende fortida har derimot alltid vore flink til å halde på løyndommane sine. Dei må, bokstaveleg tala, gravast fram.
Men arkeologar og mange andre har vore flinke til å få eldgamle kjelder til å fortelje. Stendig finn dei ny kunnskap.
Denne kjeldegravinga har underlege effektar. Om ein ser på historiske samleverk, norsk historie eller verdshistorie og samanliknar gamle og nye verk, vil ein oppdage at det er førstebandet i det nye verket som er mest forandra. Her er det mest nye funn.
Men om vi går mykje lenger tilbake, til tida før menneska dukka opp, då naturen var her åleine, har det vore få kjelder å finne.
Siste tiåra er denne situasjonen drastisk forandra. Ulike vitskapar har utvikla raffinerte teknikkar som avdekkjer førhistoriske kjelder og tvingar dei til å fortelje.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
