Papiravisene har problem om dagen. Lenge har dei vore viktige informasjonsberarar fram til publikum for alle som har noko på hjartet, om det no er ein som har sterke synspunkt på det som skjer akkurat no, eller det er ein kjøpmann som har sko å selje.

Då den politiske temperaturen steig utover 1800-talet, med kamp mot svenskekongen og strid mellom bønder og embetsverk, vart avisene viktige. Det er mange forteljingar om aviser som gjekk frå gard til gard, og frå hand til hand, til dei vart lesne i filler.

Og då arbeidarrørsla kom, skaffa ho seg fort eigne aviser. Dei ville sjølve fortelje kva som hende og kva som burde gjerast.

Mange meinte at tida for papiravisene var ute då etermedia kom, først radio og så fjernsyn. Slik gjekk det ikkje. Ein del aviser forsvann, men stort sett greidde bransjen seg godt gjennom førre hundreåret.

No ringjer alarmklokkene igjen. Ungdommen er på nett, og vi tilårskomne, som trur at papiravisene tilhøyrer det evige og urokkelege, som Dovre, moselova og morgonkaffien, rister på hovudet. Vi tykkjer det er bra som det er. I grunnen er vi framkomne når det gjeld informasjonsteknologi.

Men vi er aldri framkomne. Historia slår seg aldri til ro.

Eingong var også avisene nye og oppsiktsvekkjande. I 1665 starta den dansk-norske hoffpoeten Anders Bording den første avisa i Danmark-Noreg, Den danske Mercurius. Ho kom ut berre ein gong i månaden, og ho var skriven på vers. Versforma var aleksandrinar, ei komplisert versform utvikla i Frankrike mot slutten av mellomalderen. Forma var med andre ord svært europeisk.

Avisa hadde mangt slag stoff, også utarikskommentarar. Og dette er nok første gongen nordmenn, svært få rettnok, blir informerte om det som skjer utanfor grensene, på vers rettnok.

Rimet fekk inga lang levetid i utanrikskronikkane, og hos Toralv Øksnevad, Richard Herrmann og Hans Wilhelm Steinfeld er det ikkje å finne.

1675 var eit dramatisk år. Europa sleit med Ludvig XIV og dei store tankane hans om seg og Frankrike. Det var krig i Europa.

Den danske Mercurius hadde denne kommentaren:

Frankerige.

Som nu den blide Vaar saa kjendelig begynder

Frandsosen med en fast u-tallig Hær sig skynder.

Og dersom det er sant, som fast i rycte gaaer,

Skal hand alt have Luyck: Och end vel meere faaer.

Det går altså bra med Frankrike i krigen. Dei har lykke, Luyck, og meir skal det bli av det slaget.

Men det er kanskje fred i sikte? Det skal forhandlast i Nijmegen i Nederland.

Engelland.

Så langt har Engelland det nu med Freden fanget,

At Frandsken efter lang beraad dog har indganget

Nimwegen endelig til en forsamling sted,

Oc lofvet uden feyl at handle der om Fred.

(…)

Hvo ret en Christen er, af Hjertet bør at sige:

Gud hjelpe dertil self, och lade sverdet vige!

Gud give der til raad, och styrke deris Haand,

Som raade til fordrag, och styrke Fredsens baand!

Dette var første gong nordmenn fekk fortalt kva som hende i verda, lagt fram av vår første avis, som kom ut ein gong i månaden i København, men med norsk versmakarredaktør.

Og det vart fred i Nijmegen, så lenge det varte.

Andreas Skartveit