Bedehuset – ein kulturell fellesmarknad
Oscar Ahnfelt (1813–1882) var både songar, komponist og musikkforleggjar.
Foto: Wikipedia
Dei fleste av oss er vaksne opp i nærleiken av eit bedehus. Og mange av oss har opplevd at der kunne det vere trongt og innestengt. Og om vi ser bort frå misjonsarbeidet, kunne perspektiva vere svært lokale.
Når vi så kom ut i den store verda, bort frå det heimlege bedehuset, oppdaga vi at dette var biletet av bedehuset også i det etablerte kulturlivet. Bedehuset var heimestrikka og norsk. Bedehuset er ingen vinnar i norsk litteratur. Ikkje i norsk historieskriving heller, om det i det heile har fått plass der.
Som historieskriving er dette litt underleg. Det norske bedehuset og dei folkelege religiøse rørslene, med sitt snakk om personleg frelse, er som så mykje anna i landet vårt lokale nedslag av ei sentral europeisk kulturutvikling. Det norske bedehuset, og folket der, er svært europeiske.
Tyskaren Martin Luther gjorde møtet med Gud til eit personleg møte, gjennom Guds ord. August Hermann Francke og Philipp Jacob Spener, to andre tyskarar, formulerte pietismen mot slutten av 1600-talet. Dei fekk mange med seg. Immanuel Kant, også tyskar, løfte fram menneskets erkjenningsevne. Med sanseapparatet og dei intellektuelle evnene våre formar vi den verda vi lever i. Vi er blitt myndige, Guds medskaparar. Opplevinga vår av verda rundt oss kom i sentrum. Individet steig fram. Romantikken overtok.
På 1800-talet kom den moderne bibelkritikken, og Bibelens autoritet vakla både som historieskriving og som naturvitskap. Religionen var i fare.
Då dukka Kant opp, gjennom ein elev, også ein tyskar, Friedrich Schleiermacher. Religion er noko anna enn vitskap, sa han. Religionen har sjølvstendig eksistens og handlar om kjensla av å vere absolutt avhengig av Gud. Gudsbeviset låg i trusopplevinga. Religionen var frigjord frå trugsmålet frå vitskapen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
