Rike samfunn bruker mykje energi. Energibruken er eit godt mål for rikdommen i eit samfunn.

Dagens rikdom kom ut av eit statisk samfunn som hadde vore stabilt og fattig lenge då ein lærte seg å løyse ut den enorme fossile energien som låg oppsamla i bakken. Kolet fyrte opp den industrielle revolusjonen, kvilande energi vart sett i arbeid, og rikdommen kom.

Så gjekk det slag i slag. I bakken låg det også olje og gass, viste det seg. Fossekrafta lét seg temje, og atomet måtte ut med løyndomane sine. Av alt dette vart det energi.

All denne energien vart henta ut av naturen, på ulikt vis.

Lenge var dette problemfritt. Naturen hadde med å levere det som menneska trong. Energitilgangen der var grenselaus. Her var det berre å ta for seg.

Denne sorglause energifråssinga er over. Den glade festen er erstatta av uro, med påfølgjande politisk strid. Framtida for fossilindustrien, også vår, er eit brennbart tema. Kolet, som starta festen, blir stempla som den store skurken. Atomkrafta, nykomaren av energileverandørane, har fått stygge riper i lakken. Tyskland stengjer atomkraftverka sine. Svenskane vurdere støtt om ikkje dei også skal gjere det. Mardøla og Stilla i Alta har hatt sine bitre aksjonar for å verne naturen.

All denne uroa og alle protestane er mindre enn femti år gamle. I første etterkrigstida snakka vi ikkje om slikt.

Og no er det vindkrafta, vindmøllene, som er i fokus. Protestane reiser seg landet over.

Mennesket har alltid nytta vinden, så langt teknologien dugde. Seglet var ein god vindfangar gjennom tusenåra. Etter kvart dukka ulike vindmøller og vindkverner opp. Europa vart fullt av store vindkverner som gjorde tungt arbeid. I Nederland pumpar dei vatnet ut av dika og held landet tørt.

På Finnøy hadde vi to vindmøller. Ei av dei stod hos oss. Ho vart reist det året eg vart fødd. I tillegg hadde ein onkel ei vindmølle litt lenger inne i fjorden. Det var dei tre vindmøllene vi visste om.

Vindmølla heitte Giant, og produserte straum med 12 volts spenning. Lagringsmediet var blyakkumulatorar. Ho gav straum til lys og strykejern. Det var alt.

Til og med i Ryfylke kunne det vere lange periodar utan vind. Då var det forbode å lese på senga. Straumen var rasjonert. Stilla vart eit problem.

Andre i bygda hadde små vassverk som gav straum. Der var tørkesommaren, som i 1947, deira problem.

I 1951 vart Finnøy, og dei andre øyane, kopla til krafta frå verka i Lyse. Og det vart lys i alle heimar, heile året. Alle måtte tinge ei viss mengd straum. Ein regulator såg til at ein ikkje brukte for mykje. Gjorde ein det, vart straumen borte. Det vippa, som vi sa. Skulle ein gjere noko som kravde mykje straum, måtte det gjerast om natta. Elles vippa det. Etter kvart vart det straum nok.

Og vindmølla vår?

Ho var no til overs. Ho vart demontert og pakka ned, så send med ein Wilhelmsen-båt til Afrika. Der vart ho reist opp igjen og stod i årevis og gav straum til ein norsk misjonsstasjon som Misjonssambandet, gamle Kinamisjonen, dreiv der. Dei hadde også eit lite sjukehus.

Truleg har det nye landet hennar no utvikla si eiga straumforsyning med eit nett som misjonærane og sjukehuset kan knyte seg til.

Og då er rolla hennar som vinddriven lysspreiar over. Ho er ute or soga.

Men ho har ei ærefull historie som teknologisk spydspiss, i si tid på Finnøy og sidan i Afrika.

Og no spreier etterkomarane hennar seg over verda og lovar store mengder miljøvenleg energi, også hos oss.

Dei samlar vind og skaper storm.

Vår vindmølle likte heller ikkje storm. Når stormen kom, måtte vi låse henne fast så ho ikkje skulle rivast i filler.

Så får vi sjå korleis dagens vindmøller greier den stormen dei har skapt.

Andreas Skarveit