Integrering

Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

– Vi må høyre på dei som går føre og som tek kampane. Mona er ei som gjer det.

Det seier redaktør og kommentator Hilde Sandvik. Saman med somaliske Mona Ibrahim Ahmed har ho skrive boka Brev til Noreg, som vart lansert denne veka.

Boka er Ahmeds svarbrev til samfunnet ho kom til då ho var 16 år, og som ho no nyleg – ti år seinare – fekk brev med endeleg avslag på statsborgarskap i. Ho har opphaldsløyve, er ferdig utdanna og jobbar for tida i Kirkens Bymisjon. Foreldra hennar har fått norsk statsborgarskap, men sjølv får ho altså verken raudt pass eller bankkort med bilete.

Sandvik kallar boka eit vitnesbyrd, og eit rop om handling på fleire plan.

Frå vi til einsemd

I Brev til Noreg fortel Ahmed om oppveksten som somalisk flyktning i ein klankultur i Etiopia, og om faren som reiste og sju år seinare ringde og sa dei kunne kome etter han. Ho var skuffa då ho høyrde at det var til Noreg dei skulle, ikkje til USA, Australia eller England. Ti år seinare har ho omfamna mange av moglegheitene Noreg gav henne, på godt og vondt.

Kort tid etter at ho kom til Noreg og Bergen, la ho frå seg hijaben. Det vart sett på som eit svik både i familien og i resten av det somaliske samfunnet. Dei definerte henne ut av viet ho hadde vakse opp i, plasserte henne på utsida og mista tilliten til henne, ifølgje henne. Det norske samfunnet støtta henne heller ikkje i lausrivinga.

«Ingen kjende mi historie, ingen visste kva eg opplevde heime, og ingen stilte heller spørsmål. All konsentrasjon var retta mot at vi skulle bli integrerte så fort som mogleg. Og det plaga meg. Kvifor er det ingen som spør: ’Korleis går det heime? Kven bur du med? Har du familie i Noreg?’ Målet på skolen var at vi skulle lære oss norsk så raskt som mogleg. Innhaldet i det vi sa, var ikkje så interessant», fortel ho i boka.

Tid for gutane

– Mona ser både det ho kjem frå og det ho lever i – «oss» og «dei» – veldig klart. Det gjer røysta hennar viktig og sentral. Ho hareit blikk og ei erfaring som manglar i offentlegheita i dag, seier Sandvik.

Ho kjende til Ahmed frå sceneprosjektet Fargespill i Bergen, som Ahmed har vore del av sidan det året ho kom til byen. Sandvik bad i fyrste omgang om eit intervju. Eit møte vart til fleire, og intervjuet vart etter kvart utvikla vidare til ei bok.

Ahmed fortel at den største gåva Noreg har gjeve henne, er høvet til å reflektere, å kunne tenkje sjølv, ikkje tenkje kva familien hennar eller det somaliske miljøet ville ha tenkt, men spørje seg kva ho sjølv tenkjer. Samstundes meiner ho å sjå at innvandrargutar ikkje får same rommet til å lære å reflektere som jentene får.

«Det norske samfunnet vart lagt opp til at eg som jente kunne snakke: ’Ver så god, Mona. No kan du fortelje.’ Som då eg først byrja å tale høgt om å ta av meg hijaben. (…) Slike oppfordringar får sjeldan gutane, men eg kjenner også ganske mange av dei som har teke avstand frå familien, og som har teke sine eigne val. Dei har ikkje den same moglegheita til å vise kven dei er», fortel Ahmed i boka. Ho meiner tida er inne for ein frigjeringskamp for gutane.

– Viktige bodskap

Sandvik kallar boka eit vitnesbyrd og håpar ho får følgjer både for politikk og integrering.

– Mona skildrar det å kome frå og vekse opp i ein klankultur på ein måte som vi ikkje har sett skildra så skarpt i Noreg før. Ho skildrar kva som skjer i møte med det norske, og ho er tydeleg på kva utfordringar og dilemma ho meiner vi står overfor i eit samfunn som vert mindre og mindre homogent. Prisen ho betalte for å bryte med det ho kom frå, var i starten einsemd. Ho tok vala og greip sjansane Noreg gav, men det var lite i det norske og møtet med statsindividualismen som tok vekk einsemda. Det synest eg ho skildrar på ein så bra måte at boka er eit rop om handling, seier Sandvik.

Ho håpar Brev til Noreg vert lesen av alle som jobbar med integrering – på mottak, på skular, i Integrerings- og mangfaldsdirektoratet og blant politikarar – som læreverk i korleis ein skal ta imot folk.

–?Mona peikar jo òg på ein grenselaus naivitet i mottaksapparatet i dag og har viktige bodskapar å kome med, seier Sandvik.

Det lukkast ikkje Dag og Tid å få eit intervju med Ahmed denne veka.