MINNEORD

Forfattaren Øystein Lønn døydde 10. januar, 85 år gamal. Han representerte litterær kvalitet gjennom meir enn 50 år – frå debuten i 1966 med novellesamlinga Prosesjonen til det som skulle bli det siste verket hans, romanen Berners datter, i 2018.

I ein sjølvpresentasjon frå debutåret 1966 opplyser Lønn dette om den litterære orienteringa si på det tidspunktet: «Kafka, Camus, Joyce. Nyare tysk litteratur og den nye eksperimentelle franske roman.» Dessutan nemner han i fleire samanhengar Ernest Hemingway og Aksel Sandemose som vesentlege inspirasjonskjelder.

Midten av 1960-åra var ei tid då mange unge norske og nordiske forfattarar utfordra den psykologisk og symbolistisk orienterte modernismen. Det er ikkje vanskeleg å spora ideologiske og litterære føredøme i den fyrste delen av Lønns forfattarskap mellom dei forfattarane og i den diktinga han sjølv nemner. Både den «filosofiske» og den «praktiske» eksistensialismen – fyrst og fremst representert ved høvesvis Albert Camus og Ernest Hemingway – er sterkt til stades.

Øystein Lønn var lenge karakterisert som ein «forfattarane sin forfattar» – ei eksklusiv, men òg ekskluderande nemning. Lesarkrinsen hans vart sterkt utvida etter at dei to novellesamlingane Thranes metode (1993) og Hva skal vi gjøre i dag? (1995) vart utgjevne. Den fyrste fekk han både Kritikarprisen og Brageprisen for, og for den siste fekk han Nordisk råds litteraturpris. Thranes metode vart dessutan filmatisert av Unni Straume, med Petronella Barker og Bjørn Sundquist i dei berande rollene. Prisane førte også til at bøkene hans vart omsette til mange språk.

Eit viktig hovudmotiv i forfattarskapen er kjensla av kaos og keisemd i det moderne. «Metoden» Thrane og andre Lønn-personar nyttar for å kunne handsame det kaotiske, er å halde seg med eit knippe faste vanar og ritual. Dessutan er kjærleiken ei viktig motkraft andsynes det tilsynelatande meiningstomme. Meir enn orda er det blikket som er berar av kommunikasjonen i Lønns tekstar – så vel blikket mellom fiksjonspersonane som forfattarblikket.

Lønn var ein utprega visuell diktar. Elles har musikk – særleg jazz – ein sentral funksjon i mange av tekstane hans. I novella «Thranes metode» vert dialogen akkompagnert av lydspora frå jazzbassisten Charles Mingus – og i Sofia-trilogien (2001–2010), eit anna hovudverk i forfattarskapen, er ein av dei sentrale personane jazzmusikar. Lønns måte å fortelje på liknar på jazzens veksling mellom kontroll og improvisasjon.

I tillegg til at Øystein Lønn var ein forfattar eg sette høgt, var han òg ein god ven. Han er alt djupt sakna.

Oddbjørn Johannessen