Ingebjørg Lognvik Reinholdt fekk sitt første møte med kveding på kurs hos Ellen Nordstoga, og vart heilt hekta. 20 år etter at ho lærde den mest kjende visa om Guro Heddelid heime på Seljord, viste høgskulelæraren hennar, folkemusikar Øyonn Groven Myhren, henne Guro Heddelid, boka med forteljingar på vers og prosastykke av diktar og sambygding Jørund Telnes frå 1880.

– Eg lurte lenge på kva som hende med Guro. Juhani Silvola, Sarah-Jane Summers, Morten Kvam og eg fortalde soga i konsertformat. Så tenkte eg; Søren, eg må lage ei scenisk framsyning òg. Plata er det tredje prosjektet. Vi ville formidle soga som meir moderne musikk som kan treffe folk i dag.

– Kven var Guro Heddelid?

– Ho var ei sabla ettertrakta dame. Visene er sett i tidleg middelalder, rett før svartedauden. Guro var vakker og eigenrådig, og sette fridomen sin høgt. Ho var venesæl; trekte til seg folk, og hadde eineansvaret for den store garden etter foreldra. Dei døydde då ho var ung. Ho har mange friarar, og ho vel rike og sterke Torgeir Uppstad i staden for spelemannen Tore Smylimoen som ho helst vil ha. Ein økonomisk ustabil spelemann er eit egoistisk val, og då vel ho samstundes bort ansvaret for alt arbeidsfolket på garden. Uppstad kan forsørgje henne jamvel om han tek livet av ein av friarane. Og Guro får livet ho har sett føre seg. Men pesten sørgjer for at ho ikkje får leve lukkeleg i alle sine dagar.

– Er ho aktuell i dag?

– Ja. Ho er heilt ulik meg, men ein kan lære mykje av henne. Ein var meir avhengige av kvarandre før, og levde i eit samfunn utan velferdssystem og pensjonsordningar. Ein slik kultur fungerte på godt og vondt som ei trygg ramme. Verda i dag vert stadig meir polarisert, og konservative og ekstreme haldningar aukar. Det er ein skummel tendens. Men i dagens innvandringsdebatt hjelper det å forstå den andre sida. Og eg trur ei slik forteljing kan skape forståing.

– Meiner du at nokre kulturar i verda er på nivå med mellomalderkulturen i soga om Guro?

– Eg påstår ikkje at andre kulturar er slik, eg tenkjer ut frå mine svært utanforståande inntrykk. Men vi har kome langt med alt som heiter likestilling, og det er lett å gøyme at det finst andre måtar å skape den tryggleiken på. Det er tryggleik i fellesskapet, og i eit krigsherja land trur eg ein treng det konservative og den sosiale kontrollen i større grad. Ein finn samhaldet i andre system enn vårt velferdssystem. Det ville vere einsamt og unaturleg å berre sleppe den kollektivkjensla. Soga om Guro skildrar fellesskapet på ein annan måte enn ein er van med i dag, gjennom vala og kvalane ho opplever.

– Du held sjølv kurs i kveding. Korleis kvedar ein?

– Det er mykje gehør og herming, så det må ein nesten berre lære. Det er teksten som bestemmer kva klang stemma får, og dei mest populære songane har gjerne mange vokalar. Dei lyder vakrare. Og så vel ein sjølv korleis visa skal arte seg, om ein vil auke tempoet i takt med dramatikken i teksten. Eg har ønskt å gjere tekstane meir tilgjengelege på plata, og måtte ofre nokre fargerike gamle ord. Men eg har fått lov av oldebarnet til Jørund Telnes. Setningar som «Gav dei snautt på presten gaum» vart til «drukna presteord i draum». Og vi ville at plata skulle ha eit mest mogleg likt lydbilete som ei framsyning slik ho er i røynda. Vi fekk låne Flatdal kyrkje, sette opp mikrofonar, lurte inn litt kyrkjeorgel i ei av låtane, og spelte inn plata på tre intense dagar.

mone@dagogtid.no