I august vert nettene etter kvart lange, og temperaturen fell, noko som kan vera vemodig nok i seg sjølv. Ut frå gamal røynsle har folk dessutan trudd at det mot slutten av månaden kjem tre døgn i fylgje der kulde og nattefrost kan leggja avlingane øyde.

Mange stader i landet har ein nytta nemninga «jarnnettene» om dette tidsromet. Ordet, som kjem av det norrøne ordet ’hjarn’, barfrosen mark eller snø, seier noko om kva som reint fysisk kan ramma jordbruket. Men jarnnettene kan òg tala til diktarfantasien. Ein av dei mange som har nytta dette biletleg, er Knut Hamsun. I romanen Pan (1894) freistar løytnant Glahn å frigjera seg frå kjærleiken til den lunefulle Edvarda ved å gjennomleva dei tre jarnnettene i einsemd ute i skogen, i venting på ein kulde som han vonar både reint fysisk og i overført meining skal herda han. Sjølv om den konkrete frosten ikkje kjem, kan Glahn mot slutten av tredje natta seia: «Nu var det over.»

Jarnnetter er òg tittelen på den tredje og siste diktsamlinga lyrikaren Tor Jonson (1916–51) sjølv rakk å gje ut før han i januar 1951 valde å gjera slutt på sitt eige liv. Samlinga inneheld mange av dei beste og mest kjende dikta hans, hausta store lovord frå kritikarane og tydde eit avgjerande litterært gjennombrot. Her finst dikt om død, einsemd, fattigdom, kjærleikssakn og gudslengt – alt saman velkjende motiv i forfattarskapen, utforma i versliner og strofer så enkle og nakne at dei gjerne festar seg som allgyldige fyndord hjå den som les og høyrer dei. Teksten om lykka ein aldri kan halda fast, er ein slik tekst, og han er vorten så kjent og avhalden at han nærast må kallast «kanonisk». Å sannkjenna meininga i dette diktet kan i seg sjølv kjennast som noko av ei herdsle. I same leia peikar vel òg tittelen på samlinga der det står. Gudbrandsdølane Hamsun og Jonson visste nok båe noko om ein samanheng mellom kjærleik og død.

Vigdis Ystad

Frå Jarnnetter 1948