Det eine toget gjekk ein runde aust på øya, det andre ei strekning i nord, og det tredje marsjerte rundt i sentrum. Ingen av toga kunne gå samstundes fordi kommunen berre hadde eitt korps.

17. mai er dagen korpsa ser fram til, det er då dei skal få skine. Verre er det når ein skal skine kilometer på kilometer, kanskje i regn og sludd, i heile tre tog. Då gnagar skaiskoa til musikantane djupe sår, og til og med kornetten blir tung.

Ekstraordinært møte

Etter kilometer på kilometer og år på år vart det endeleg ei slags semje: Dei tre toga på den litle øya skulle bli til eitt. Problemet var ikkje berre at korpset spela på seg belastningsskadar, det blei rett og slett for dumt å ikkje klare å samle tre glisne skrangletog til eitt stort og stolt tog.

Men ein slik omfattande fusjon skjer sjølvsagt ikkje knirkefritt. I den austlege bygda vart stemninga i 17. mai-komiteen så amper at formannen til slutt måtte gå. Han var rett og slett for 17. mai-liberal. I all hast vart det kalla inn til ekstraordinært møte for å velje ny formann.

Sjølv om tre tog var blitt til eitt, var det likevel slik at straks fellestoget var framme ved kyrkja, altså endestasjonen, forsvann alle til sine respektive bygder. Å gå i tog side om side fekk vere nok. Lapskaus og tombola skulle dei ha i fred, i eiga bygd.

Eit taktisk spel

Mitt komitéliv starta i storbyen. Det var foreldra til fjerdeklassingane som hadde ansvaret. Samantrykte i klasserommet sat me klare til å ta over stafettpinnen. Kven ville i tivolikomiteen og pyntekomiteen, kven ville vere leiar, og kven ville vere vara?

Straks eg rører meg inn i slike komitear, byrjar hjernen min å tenke taktikk. Korleis kan eg ende opp med ein jobb som krev lite, men som likevel viser at eg er eit godt menneske som bryr meg om verda? Det er som i gruppearbeid på seminar: Er du for ivrig, blir du han som må presentere oppgulpet av idear og tankar frå gruppa.

«Faktisk burde det vore ein eigen komité som hadde som spesialområde å finne ut av korleis dei gjorde det i fjor.»

Og det er lett å sjå at eg ikkje er aleine i dette taktiske spelet. Eg vil faktisk seie at bortimot alle i dette klasserommet speler spelet, der dei sit og nistirar i golvbelegget.

Vere vara?

I ei taktisk tankerekke blir eg vitne til ei handsopprekking utanom det vanlege. Ein person spør i fullt alvor kva ordet vara betyr. Min første tanke er at denne personen burde ha vore beskytta mot seg sjølv, på den andre sida senker spørsmålet spenningsnivået i klasserommet – her kan ein tydeleg spørje om kva som helst, i plenum.

Spørsmålet om vara får meg også til å tenke på mitt eige liv, som nærast er ei varasuksesshistorie. Eg har vore vara i elevrådet, patruljeførarassistent i speidaren, visekaptein på fotballaget og vara i festkomiteen på jobb. Vara er den perfekte jobben, du slepp å gjere noko som helst. Viss hovudpersonen skulle bli sjuk, Gud forby, trer du beskjeden fram, men då utan noko press. I tillegg kan du sjølvsagt notere alle verva på CV-en.

Det er klart alle må få vite kva ein vara er.

Korleis gjorde dei det i fjor?

Då eg flytta frå storbyen til vestlandsøya med togproblematikken, vart det brått 17. mai-komité runde to. På denne skulen var det sjølvsagt foreldra til sjetteklassingane som skulle gjere jobben, og då i to år på rad. Uflaks, vil nok dei fleste tenke, men då må ein heller vie medkjensla til dei med mange ungar med meir enn to års mellomrom. Slik kan ein hamne i lykkehjulet i opptil seks år på rad. Heldigvis finst det her ei slags dispensasjonsordning, som eg i skrivande stund ikkje vel å sette meg inn i.

Annleis enn i storbyen blir 17. mai-feiringa på ein liten stad meir personleg, og tradisjonane står sterkare. Til dømes er det alltid Anne Iren som vinn skytekonkurransen, alle veit dette. Viss broren hennar stiller, vinn han herreklassen, og går ein litt tilbake i tid, var det Jan, faren til desse to, som vann. Det er også ein heilt annan prestisje i å vinne både skytekonkurranse, 60-meter og spikarhamring når slekt og naboar sit og høyrer på opplesinga av resultata på det dårlege høgtalaranlegget.

Men før ein i det heile teke kan snurre i gang nokon skytekonkurranse, må ein hugse kven som tok heim luftgeværa året før. Ja, kven kjenner han som hadde ansvar for skytinga i fjor?

Og korleis var forresten buene stilte opp i fjor, skulle det nettet over eller under den stonga? Korleis var det med Vipps igjen, har ungane Vipps? Faktisk burde det vore ein eigen komité som hadde som spesialområde å finne ut av korleis dei gjorde det i fjor.

Ete lapskaus saman

Eit tidlegare år skulle bygda i aust pusse opp grendehuset sitt, og dei vart tvinga til å feire med sentrumsfolket. Dette året skulle dei altså ikkje berre gå i tog saman, men også ete lapskausen saman. Eit problem var at leiketradisjonane var aldeles ulike. I sentrum var det tradisjon å kaste ballar på boksar, mens der aust kasta dei alltid ballar oppi eit hòl. Komiteen kunne ikkje bli einige, og difor måtte begge aktivitetane gjennomførast.

Mens dei frå aust kasta i hòlet og sentrumsfolka kasta på boksar, valde likevel nokon å stå over heile 17. mai-feiringa dette året. Ein kunne like godt vere heime på terrassen, så slapp ein den bilturen.

Lokalderby og lærdom

På den eine sida kan ein lure på kvifor folk gidd å sette seg inn i slike tilsynelatande idiotiske konfliktar. På den andre sida er bygderivalisering underhaldande, rett og slett litt kjekt. Som til dømes når dei to fotballklubbane på denne same øya skal spele mot kvarandre. Hovudårsaka til at det er to og ikkje éin klubb, skal vere ulik spelestil.

Før denne kampen girar foreldra ungane ekstra opp. I dag må de vinne, seier me, og held fram med å oppmuntre ungane til å spenne motstandarane i «ågla». Dei fleste formanar sjølvsagt med ein ironisk distanse. Berre ein liten prosent snakkar i fullt alvor, og lokalderbyet blir deretter. Ungane spelar med hud og hår, og ein vil helst unngå eit samarbeid med den andre klubben når det byrjar å skorte på venstrebackar.

Lærdomen av å sette seg inn i slike sosialantropologiske næringskjeder, slik som kor viktig det er å kaste ballar på boksar og ikkje i hòl, er at ein kjem litt nærare ei forståing av større konfliktar der ute i verda. Nokon skal alltid gå for langt.

Sjølv feirar eg 17. mai på staden dei fleste kallar for sentrum. Her er det forresten invitert ein talar frå nabobygda i aust. Veit komiteen kva dei har gjort? Kan det komme nokre stikk til bygda som ikkje hadde gode nok talarar blant sine eigne?

Og så blir det sjølvsagt spennande å sjå om pyntekomiteen slapp for lett unna, i år òg.

Maren Bø

Maren Bø er idrettspedagog og frilansskribent.