Litteratur

Emma Johnsen Rødli

emmajrodli@gmail.com

– Eg har vore på nokre festar med forlaget. Elles har det vore lite skåling med Dag Solstad, sjølv om eg sjølvsagt gjerne skulle gjort det. Kanskje det går føre seg hemmelege festar eg ikkje er invitert til, seier Hanna Stoltenberg.

Ho er ein av dei fire forfattarane som er nominert til Tarjei Vesaas debutantpris for 2019. Stoltenberg har skrive romanen Nada, som er resultatet av eit arbeid ho starta på då ho gjekk på Gyldendals skriveskule. Stoltenberg har jobba som journalist i Aftenposten K og D2 tidlegare og vart så godt som handplukka inn i ein forfattarkarriere.

– Eg vart kontakta av ein redaktør i Gyldendal som lurte på om eg skreiv skjønnlitterært. Eg viste han nokre sider, og han meinte eg burde søke meg inn på Gyldendals skriveskule. Det er somme som er skeptiske til skriveskular og meiner at ein blir drilla i ein bestemt måte å skrive på. For meg var det enklare å finne fram til noko som var mitt eige og senke skuldrene når eg var nøydd å vise andre kva eg skreiv på.

Stoltenberg kallar nominasjonen til debutantprisen ærefull.

– Hadde du håpa på ein nominasjon?

– Det er klart ein går med eit lite håp. Men når ein skriv ein debutroman, vil ein berre komme heilskinna igjennom det. Eg var så redd. Målet mitt etter at boka vart antatt var berre å klare å halde fram med å sjå folk i auga. Sjølv om eg ikkje skriv om meg sjølv, er det noko avslørande ved å vise fram sitt beste forsøk på noko ein verkeleg har lyst til å få til.

Hadde eit håp

Stoltenberg er nominert til Tarjei Vesaas debutantpris saman med Erlend Skjetne, Michael Rindahl og Kjersti Halvorsen.

Erlend Skjetne er nominert for diktsamlinga Skare, som kom til etter at Skjetne hadde budd i Finnmark i eitt og eit halvt år. Sjølv kallar han diktsamlinga «tilgjengeleg» og seier han diktar over sentrallyriske tema som kjærleik og natur.

– Mange har eit negativt forhold til samtidslyrikken og tenker at han er utilgjengeleg. Mi vesle bok trur eg skal vere nokså grei å forstå. Ho går eigentleg ganske rett på sak.

Skjetne innrømmer at tanken om ein debutantprisnominasjon hadde streifa han.

– Vel, vel. Eg må vere så ærleg å seie at eg kanskje hadde håpa på det ein eller annan gong i august då boka kom. Eg set veldig stor pris på nominasjonen, seier Skjetne.

Michael Rindahl, nominert for romanen Gammelgresset synest tvert om nominasjonen var stressande i førstninga.

– Det kjennest bra no. Eg vart ekstremt stressa med det same, for det kom så uventa. Romanen har vore ferdig ei god stund, og eg har jobba med neste utgiving. I tillegg har eg forbunde debuten med ei skamkjensle. Men det var gledeleg då det fekk sokke inn.

Rindahl fortel at han tok til på skrivinga av Gammelgresset i 2015, og at han sidan den gongen har endra skrivemåte og haldninga si til litteratur.

– Eg har hatt tvil om debutboka. Ho kunne så lett ha vorte mange hakk betre.

Skal ein tru meldinga av Gammelgresset som Oddmund Hagen skreiv i Dag og Tid i fjor vår, skriv Rindahl opp mot Tarjei Vesaas sjølv. Romanen handlar om 62 år gamle Edvin som har vore postmeister på ei øy i Vesterålen. Handlinga går føre seg to år etter at Edvins postkontor er blitt nedlagt, og Edvin meir eller mindre er tvangsflytta til fastlandet.

– Det er jo nokre tydelege likskapar med Fuglane. Også ned på merkelege detaljnivå. Eg las ikkje Fuglane før etter at eg skreiv mi bok. Det var kanskje dumt. Hadde eg lese romanen før, hadde han kanskje fått innverknad på romanen min, seier Rindahl.

Aktuell tematikk

Kjersti Halvorsen henta ideen til den debutantprisnominerte romanen sin, Ida tar ansvar, i anonyme forum på nettet. I romanen møter Ida, ein psykologistudent ved Universitetet i Oslo, Aksel, som ho mistenker har planar om å utføre eit terroråtak på Blindern.

– Eg er mykje på internett og ser på kva folk skriv om seg sjølv og til kvarandre på forum der ein kan vere anonym. Eg hadde ei erfaring av at jo lenger eg klikka meg inn i strukturane, jo meir sjokkerande syntest eg tinga dei snakka om, var. For eksempel kunne dei gå saman om å hate kvinner fordi dei ikkje fekk sex, slik Aksel gjer.

Halvorsen har fått høyre at tittelen på romanen liknar tittelen på ei barnebok eller tenåringsjentebok frå 1960-åra.

– Og det er noko eg var klar over. Tittelen verkar uskyldig og naiv ved første augekast, men når ein les og forstår ansvaret Ida tek, blir tittelen alvorlegare.

– Synest du romanen din og debutantar generelt får nok merksemd i media?

– Eg har tenkt at eg har fått mange meldingar samanlikna med den typiske debutanten. Det trur eg kan vere fordi temaet for boka er tidsaktuelt, med lukka nettmiljø, terror og frykt for terror.

Melde debutantar

– Eg har vore fornøgd med mottakinga. Eg har fått nokre svært få meldingar, og dei har vore positive. Eg hadde ikkje venta noko meir enn det som kom meg til gode, seier Skjetne om merksemda Skare har fått.

Skjetne meiner lyrikken har ei større utfordring med å nå igjennom i media enn romanar har.

Romanforfattarane Stolten­berg og Rindahl er i likskap med Halvorsen nøgde med talet på meldingar dei har fått.

– Eg var reddare for å ikkje bli meldt enn for å få ei dårleg melding. Mi erfaring er at det gjeld å ha litt flaks for å få meldingar. Får du éi, er det større sjanse for å få fleire. Eg trur mange gode debutbøker ikkje får merksemda dei fortener, seier Stoltenberg.

Stoltenberg trur ho sjølv har vore heldig, og meiner fleire bøker burde vore melde.

– Eg hadde eit møte med forlaget like før boka skulle ut. Dei snakka om mediestrategi, og kva ein kan forvente. Då følte eg at dei var opptekne av å formidle at eg skulle ha låge forventningar, fordi det er ein vanskeleg marknad.

Rindahl trur debutantar har ein unik posisjon.

– Ein har enno ikkje vorte avvist. Eg trur det er vanskelegare å gi ut bok nummer to og tre, for så å oppleve at det blir stille. Litteraturen har ein merkeleg sterk posisjon i media i forhold til for eksempel teater. Ei bokmelding kan fylle ei heil side i ei avis, og det er det ein vørdnad i.

Vegen vidare

Skal vi tru dei nominerte debutantane, har ikkje livet deira endra seg drastisk etter at dei tredde inn i forfattarlivet.

– Eg har fått vere med i Midt-Norsk Forfattersentrum og Trøndersk Forfatterlag. Og i Trondheim har dei fått eit flott litteraturhus med mykje aktivitet. Men eg har forpliktingar, så hadde det vore høve til å drikke champagne kvar dag, hadde eg ikkje kunna gjort det, seier Skjetne.

Livet hans er relativt likt det han hadde før debuten, fortel han.

– Eg har vore med på nokre morosame arrangement og har fått møte spanande folk. Men det viktigaste er at eg har kome meg over ein barriere. Kanskje eg ikkje treng å bruke 20 år på å gi ut neste bok. Det har gitt meg større tru på at det går an å drive med skriving i ein viss skala.

For no når debuten er overstått og vinnaren av debutantprisen snart er kåra, står den vanskelege andreboka for dør. Skjetne starta på eit prosaprosjekt alt før han gav ut Skare, mens Halvorsen ser fram til å skrive meir når ho er ferdig med det siste året på profesjonsstudiet i psykologi.

– Eg trur nok det blir vanskeleg, men eg gler meg til å få fordjupe meg i eit skriveprosjekt igjen. No når eg har gitt ut ei bok, veit eg meir om kva som er vanskeleg med det og korleis eg skal gå fram. Eg har aldri skrive noko så langt før, og det var mykje å halde styr på, seier Halvorsen.

For Rindahl kan prosessen før bok nummer to er ferdig, bli lang.

– Eg skreiv på andreboka mens eg leverte utkast på debutromanen. På eit punkt stoppa det heilt opp, og eg har skrive éin del om og om igjen. Eg skriv for hand, så det går langsamt.

– For hand, sa du?

– Det fell naturleg. Det er noko i det at ein skriv med heile kroppen og ikkje berre med fingertuppane. Det kan bli litt kontrollert å skrive på PC. Av og til skriv eg e-post for hand først også. Det er sikkert reaksjonært og gammaldags av meg.

Andreboka ser ikkje ut til å skremme Stoltenberg heller. Ho finne ein fridom i å starte på eit nytt prosjekt.

– Eg følte lenge at eg var fanga i systemet eg hadde laga meg i den første boka. Å ta til med blanke ark er motiverande og gøy. Eg tenker at eg kan prøve å vere endå modigare og ha endå høgare ambisjonar.