KOMMENTAR

Halvor Tjønn

halvor.tjonn@gmail.com

Dmitrij Kozak kom for nokre dagar sidan med ein del utsegner: «Eg stør den vurderinga som også blir gjord i Ukraina, at om kamphandlingane tek til, vil det innebere byrjinga på slutten for Ukraina. Det vil vera ein sjølvpåført skade; ikkje eit skot i leggen, men i andletet», slo han fast. Alt etter korleis den pågåande konflikten utviklar seg, vil Moskva sjå det som naudsynt å «forsvara russiske borgarar i Aust-Ukraina», la han til.

Kozak er ikkje nokon kven som helst. Han har fylgt Vladimir Putin som ein skugge gjennom karrieren. For tida er han visestabssjef i Kreml. Når han seier noko, er det for at verda skal lytta til det.

Styrkeoppbygging

I dagane etter at visestabssjef Kozak kom med utsegnene sine, var vestleg etterretning oppteken med å halda auge med den russiske styrkeoppbygginga langs grensa til Ukraina. Skal ein tru det dei melder, har Kreml sendt store styrkar dit. Mellom anna er dei russiske avdelingane forsterka med eit ukjent tal iskanderrakettar. Dette er eit moderne, sofistikert missil med ei rekkjevidd på over 50 mil. Raketten er mobil, kan utstyrast både med kjernefysiske og med konvensjonelle ladningar og er veleigna til å slå ut militære kommandopostar. Med andre ord eit våpen frå helvete.

Så, for tre dagar sidan, kom forsvarsminister Sergej Sjojgu på banen. Slik han blei gjeven att i Moskva-avisa Nezavisimaja Gazeta, sa han at «Russland kjem med mottiltak for å svara på trugande militær aktivitet frå Nato og USA nær Russlands grenser».

Sabelrasling

Det blir med andre ord rasla med sablane i Moskva. Samstundes er det ingen løyndom at amerikanarane lenge har hatt eit nært samarbeid med ukrainske militære, eit samarbeid som ser ut til å ha blitt endå tettare etter at Joe Biden blei president.

Sjølv om russarane sterkt misliker at det går amerikanske militære omkring i Ukraina, er det ikkje tvil om at det er Russland som har trappa opp konflikten. Ukraina er ikkje interessert i nokon ny krig som landet heilt sikkert vil tapa. Igjen står det å spekulera i dei russiske motiva. Ettersom ingen veit kva Putin tenkjer, blir det heile meir eller mindre godt underbygde hypotesar, med ulik grad av sannsyn.

Den minst skremmande hypotesen er at Putin ynskjer å fortelja USAs nye president at han er til. Joe Biden kalla nyleg Putin «ein mordar», noko som er uvanleg ordbruk mellom statsleiarar. Denne veka, etter den russiske styrkeoppbygginga, ringde Biden til Putin og slo frampå om at dei kunne ha eit møte der dei drøfta konfliktpunkta mellom USA og Russland. Slik sett kan det sjå ut til at Putin fekk det som han ville. Ved å leggja press på den ukrainske bonden, vekte han merksemda til kongen på sjakkbrettet, den amerikanske presidenten.

Det er også fullt mogleg at Putin vil testa Biden og sjå om han – slik Obama synte fleire gonger – vik attende for å gå inn i konfrontasjonar. Om Putin gjer konflikten i Aust-Ukraina varmare enn han alt er, og Biden berre kjem med verbale protestar, har Putin demonstrert at han kan kryssa såkalla raude liner utan at USA gjer noko.

Landfast Krim?

Det kan òg vera verre ting på gang: Det er ingen løyndom at russiske militære i 2014 drøfta utsiktene til å okkupera heile kysten av Azov-havet, slik at Krim blei landfast med det russiske territoriet. Skal ein ta visestabssjef Dmitrij Kozak bokstaveleg, er det noko slikt som er i ferd med å skje. Det vil vera, som han seier, ikkje eit skot i leggen, men derimot ein katastrofe for den ukrainske staten.

No var det ingen som i 2014 spådde at Russland kom til å annektera Krim. Difor er det uklokt å slå fast korleis den russisk-ukrainske konflikten denne gongen vil utspela seg. At det kjem til ein stor militær konfrontasjon, og at Russland tek ein større jafs av Ukrainas landområde, er likevel lite sannsynleg.

Rett nok har ikkje president Volodymyr Zelenskyj synt seg som den mirakelmannen mange veljarar trudde han var, då tre av fire røysta på han i den siste valomgangen i 2019. Men Ukraina har trass alt vore eit etter måten stabilt samfunn dei siste fem–seks åra. Å gå til åtak på Ukraina i dag samanlikna med i 2014 vil vera to heilt ulike ting.

Reaksjonane i Vesten vil nok òg vera annleis enn for sju år sidan. Våren 2014 sat ei forundra verd og såg på kaoset som spela seg ut på Majdan-plassen i Kiev. Den russiske overtakinga av Krim og konflikten i Aust-Ukraina blei eit sideshow til det som hende i den ukrainske hovudstaden. Putin veit sjølvsagt at me ikkje lever i 2014. Han er ein dyktig politisk spelar, men hasard gjev han seg sjeldan ut på.

Makaber illustrasjon

Når denne krisa – forhåpentleg – går over, vil ho bli ståande som ein illustrasjon på kor dårleg tilhøvet mellom Vesten og Ukraina på den eine og Russland på den andre sida er blitt. I kommentarane dei siste dagane er det blitt snakka om risikoen for storkrig i Europa. No er det neppe von om at forholdet mellom Russland og Vesten vender attende til slik det var på 1990-talet. Likevel må partane finna ut korleis dei skal leva i saman. Den pågåande, meir eller mindre permanente usemja mellom Russland og Nato er i alle høve ikkje så dramatisk at det skal gje grunn for ein ny storkrig i Europa.

Halvor Tjønn er journalist og forfattar og fast skribent i Dag og Tid.