ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Politiske observatørar har undra seg over at miljøpartia styrker seg når bompengar står øvst på dagsordenen. Og korleis det kan henga saman at innvandringsvennlege parti får vind i segla når motstanden mot innvandring aukar?

I lengre perspektiv har det vore fundert over at eit kristeleg parti har stått såpass sterkt så lenge når sekulariseringa grip om seg i samfunnet, eller at Senterpartiet kan veksa når det blir stadig færre bønder.

SVARET ER SARTRIANSK, logisk og politisk. Om folk i serie og kvar for seg opplever at deira interesser og hjartesaker er under press, kan dei ta til å oppføra seg som ei truga gruppe. Det mobiliserer veljarar til forsvar for hovudsida i striden: kristendommen eller landsbygda, bompengar, ordna arbeidstilhøve eller klimaet.

Dei som lar seg engasjera sterkt, treng ikkje alltid vera mange i tal, men dei er mange i høve til storleiken på partiet, og dei er dyktige til å få fleire opp av sofaen eller ned frå gjerdet.

Å bli utropa til hovudmotstandar er ikkje ein dårleg ting, men ein god ting. Det er stort, særleg for små parti: Det aukar merksemda og mobiliserer sympatisørar og kjernetroppar.

DET ER IKKJE LETT å vita kvar Arbeidarpartiet er i dette skiftande landskapet. Når apparatsjiken Martin Kolberg framstår som venstrefløy, må ein leita med lys og lykt etter eit sentrum. Når det meste som kan gå gale, går gale, blir små mistak komisk store i identitetspolitikken, som då Oslo-partiet ville markera støtte til Pride, men heiste sameflagget.

Det er ikkje mykje gale med den framandkulturelle innvandraren Jonas Gahr Støre på noko punkt, men det har gått litt gale på fleire. Det summerer seg til at han kunne ha vore rett mann, men er i feil posisjon til feil tid som ikjøtar av eit proletært arbeidarparti. Om han ikkje stiller sin plass til disposisjon etter eit katastrofeval til hausten, er det fordi reservebenken er for svak. Etter at trønderhæren mista helgenkongen sin, er det ingen opprørshovding i borgarkrigen.

HOVUDMOTSTANDAREN Høgre har det ikkje særleg likare. Det er uklart kva og kvar dei vil, om dei har eit prosjekt – bortsett frå å halda Erna Solberg ved makta.

Problemet for Kristeleg Folkeparti og Venstre er at dei ikkje får veljarane sine, som vil vera reine og ranke, med på at politikk er eit hestehandlarsk maktspel der abort kan bytast mot pelsdyr.

Framstegspartiets store styrke har vore klar tale og reine ord for penga’, både i enkel og dobbel kommunikasjon. Der har dei møtt bommen, som når samferdselsminister Jon Georg Dale, kjøttskjerar og gjetarhundmeister Goggen frå Dalsfjorden, må uttala seg slik når han blir pressa om bompengar på motorvegane inn til Oslo: «Vi går gjennom ethvert infrastrukturprosjekt for å optimalisere kostnader og nytteverdi.» Det luktar det svellande byråkrati av lang veg, og om det ikkje skal finansierast med bompengar, må det bety auke i skattar, avgifter og offentlege inngrep.

DEI STORE konvergeringspartia forskrevar seg når frontane blir hardare. Dei breie folkepartia som vil styra, skapa breie forlik og forsona, blir splitta og taper når ulike grupper av veljarfolket er hekta på kvar sine stemningar og saker.

Parti som vil vera representative for heile folket, blir også representative for alle motsetnader i folket. Dei kan ikkje velja seg eit nytt folk, men deira tid kan koma att, for ein skal alltid høyra på Preikaren: Alt har si tid (Fork 3,1). Men for tida har dei inga stor forteljing og ligg nede for teljing og slit med å koma seg på føtene og finna balansen.

ALVORSAME analytikarar ottast for demokratiet når tiltrua til dei store styringspartia forvitrar, og det dukkar opp populistiske og veljarfriande smågnagarar på systemet frå alle kantar. Då taper samhaldskreftene, tilliten forvitrar, og samfunnspakta går i oppløysing.

Byråsjefen deler den otten. På kort sikt undergrev politisk turbulens arbeidsroa i forvaltninga. På mellomlang sikt svekker det systematikken i måten ansvarleg politikk blir produsert på. På lang sikt rokkar det ved sjølve grunnlova i all rasjonell og regelbunden forvaltning: Politikere kommer og går, men byråkratiet består.

VERTINNA SER MYKJE lysare på det. Ho meiner at bomvennlege politikarar må stå for det dei har vedtatt, og tola mykje, men ho misliker at dei blir grovt hetsa og truga. Men i all hovudsak synest ho at bompengeaksjonistane oppfører seg eksemplarisk. Det var verre då det blei skote med skarpt mot fotoboksar. Nå bruker dei plakatar og ber bilistane tuta i hornet til støtte når dei passerer; det er uskuldig moro, omtrent som å helsa til raudrussen som sit og drikk øl i rundkøyringar.

Dei gule vestane i Frankrike begynte som protest mot auka avgift på drivstoff, men det balla raskt på seg med mange andre saker, valdelege aksjonar og brennande bildekk. Derfor er Vertinna glad for at bomaksjonistane ikkje går franske vegar, men bruker retten til å blåsa ut og seia frå. Dei manar ikkje til revolusjon, men til å røysta på nei-lister ved kommunevalet. Det er rett og slett litt søtt, meiner Vertinna: ein tributt til styrken i og lojaliteten til det norske folkestyret.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.