Andreas Hompland

hompland@online.no

Kjære landsmenn, her heime og i det fjerne.

Kongeriket Noreg er ikkje eit fritt, sjølvstendig, udeleleg og uavhendeleg rike. Regjeringsmakta er innskrenka.

VÅR FRIDOM legg me stadig meir i hendene på Nato og amerikanske soldatar som byggjer basar lenger og lenger mot nord for å verja oss. I alle fall dersom me skal tru meir enn 2 prosent på at russarane er på hogget, den forteljinga som blir boren fram av Donald Trump og pengeinnkrevjaren hans, Jens Stoltenberg. Noko anna ville vera ein blåøygd draum om fridom i den kalde saganatta, for dets fred slår leir.

På heimebane seglar me fregattar med stolte namn på grunn, og me lit på luftromskontroll med kostbare amerikanske jagarfly som får Donald Trump til å skryta av Noreg som ein god og sikker kunde. Dei skal sleppa prisbomber heime når dei ikkje deltar i operasjonar langt vekke for å syna at me er ein påliteleg alliert. Frigjeringsdagen er gjort om til ei hylling av veteranar frå skitne krigar som blir forkledde som humanitære kampanjar.

SJØLVSTENDET minkar for eit lite land med ein open økonomi. Slik må det vera i den globaliserte økonomiens tidsalder med fri flyt over grensene. Me står utanfor EU i trua på at me kunne styra oss sjølve, men i realiteten blir me fjernstyrte gjennom EØS og ESA.

Stortinget, vårt naudanker i farens stund, er eit sandpåstrøingsorgan for lover, reglar og direktiv frå Brussel. Styresmaktene tvettar sine hender, for om me skulle protestera og reservera oss mot noko, vil unionen straffa oss på mykje anna.

UAVHENDELEG er landet ikkje. Ressursane blir selde ut både en gros og i detalj. Store, internasjonale konglomerat et seg inn i produksjonen av varer, tenestar og tankar. Amerikanske firma samlar inn persondata og distribuerer kultur og underhaldning med tilpassa algoritmar. Det er ein vy at engelskmenn skal driva jernbane. Kinesarar kjøper opp gruver og smelteverk. Tysk kapital bygger vindmøller for å gjera Tyskland grønare. Medan me sjølve ikkje bruker oljesparepengane til å bygga landet, men til å kjøpa handlegater og aksjar i utlandet for å kunna leva som rentenistar i generasjonane framover.

FAST OG UDELELEG er landet heller ikkje. Styresmaktene deler det inn på stadig nye måtar for å gjera det meir robust, men dei ulike inndelingane spriker i alle retningar og gjer etatane politisk ustyrlege.

Landet blir delt av stadig fleire bommar. Skilnaden aukar mellom dei som har mykje og dei som har lite av hus og hytter. By og land går ikkje hand i hand. Periferi står mot sentrum. Folk flest miskjenner eliten. Mistrua breier seg, furet, værbitt over vannet med de tusen hjem. Ei av motstandsrørslene som stig fram, kallar seg bunadsgeriljaen.

VERTINNA kjenner som alltid humanitet og hornmusikk i brystet når det lir mot 17. mai. I morgon riggar ho seg til med ein kongepjolter og ventar på godt nytt frå Erna Solberg. Ho minnest med glede då statsministeren kalla inn til pressekonferansen for to år sidan for å bruka nasjonaldagen til å markera at den handlekraftige regjeringa hadde fått heim den drapsdømde leigesoldaten og misjonærbarnebarnet Joshua Olav Daniel Hodne French frå umenneskelege tilhøve i Kongo.

Nå reknar Vertinna med at Solberg drar til Gardermoen og tar mot dei skuldlause og foreldrelause barna av norske IS-krigarar. Om det blir dyrt, kan dei jo sendast landet rundt i fotspora til French og visast fram mot betaling.

DEN BUNADSKLEDDE Byrå­sjefen vil minna om at me ikkje må gløyma fedrane på Eidsvoll i all viraken. Det er ikkje våren og bjørkelauvet, pølser og is, øl og akevitt, korpsmusikk og den etnisk norske stammen me feirar; det er sjølve grunnlovsverket. Det demokratiske folkestyret og den norske modellen bygger på fridom og rettar for borgarane, i tillit til politikarar og forvaltning, men også i tru på at grensene ikkje er for høge mellom dei og oss kronisk norske.

HA EIN GOD 17. MAI, norske statsborgarar her heime og der ute, og til alle andre som har opphald i riket. Og til utlendingar som er i Noreg for å oppleva feiringa vår, som dei har høyrt så mykje gildt om. We love you for that, på same måte som me elskar oss sjølve og Bjørnstjerne Bjørnson: Og fjellene selv roper langt hurra.

Men ingen 17. mai utan Aasmund Olavsson Vinje:

Nasjonalitet

Vi meina og tru det gjævaste er

å vera ein Noregs mann.

Ja, denne heimen oss fyrst er kjær;

men vita vi må, at den store verd

er berre vårt store fedreland.

Dei største tankar vi alltid få

av verdsens det store vit;

men desse tankar dei brjotast må,

lik strålar av soli som alltid få

i kver si bylgje ein annan lit.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.