Når pandemien kjem
Vaksinemotstand er ein av dei ti største trugslane mot global helse, ifølgje World Health Organization.
Eit lite stikk, og du har daudt virus flytande rundt i systemet.
Foto: Heiko Junge / NTB scanpix
Eg sit på hybelen hjå ei veninne i 2014, gjer meg ynkeleg og klagar mi naud over armane mine, som er vonde og hovne som to bleike middagspølser.
– Det var influensavaksinen du tok, eller?
Ho ler og trykkjer forsiktig på skuldra mi.
– N-nei. Eg er ikkje i risikogruppa, gryntar eg.
Nokre dagar tidlegare har eg fått fire plasterlappar på kvar skulder, og like mange nye og gamle, daude virus flytande i kroppen. Reportasjetur til India står på høgskulepensumet neste semester, og eg har late helsesystervikaren nytte meg som nålepute. Til og med rabies er eg vaksinert mot no. Men influensavaksinen har eg enno ikkje teke.
– Du kan kjenne deg ørlite støl i morgon, seier kvinna før ho kastar ampullen med poliobooster som ho nett har tømt inn i skuldra mi.
Det er enno to år til eg skal få tilbod om gratis HPV-vaksine mot livmorhalskreft, og nye to år til ein får avkrefta påstanden om at vaksinen gjev kreft. Ei veke med feber skal eg derimot tole utan sprøytestikk, tenkjer eg, medan eg passerer influensaplakaten på veg ut.
Ifølgje WHO førre veke er vaksinemotstand ein av dei ti største trugslane mot global helse i 2019. Livstrugande barnesjukdommar har vore nærast utrydda i Europa, men WHO rapporterer no om ein auke i meslingutbrot. Mot 13 døde og 5273 sjuke i 2016, var det meldt 35 døde og 21.315 sjuke i 2017. I Noreg vart det registrert tolv tilfelle av meslingar i 2018, mot eitt i 2017 og null året før. Og seinast onsdag denne veka rapporterte Washington Post at 23 menneske i Oregon, dei fleste uvaksinerte born under ti år, er smitta med meslingar.
Utbrota veks altså i takt med vaksinevegringa. Har ein undervurdert fotfestet den britiske dokteren Andrew Wakefield fekk då han juksa seg fram til påstanden om at MMR-vaksinen gjev autisme? The Lancet publiserte artikkelen i 1998 og sletta han i 2007. Men skaden var skjedd. I 2006 vart det første meslingdødsfallet i Storbritannia på 14 år rapportert, og så seint som i 2013 vart over 1000 menneske smitta av meslingar i Sør-Wales, ifølgje The Independent. Wakefield sjølv flytta til USA og vart dokumentarfilmskapar.
I lag med vaksinemotstand på WHO-lista står global influensapandemi. I november i 2018 melde NRK at fire av fem helsetilsette lèt vere å vaksinere seg mot viruset. Det tek for mykje tid. Samstundes døydde 1400 av sjukdommen på norske sjukehus i 2017.
Så kvifor har ikkje eg vaksinert meg mot det òg, tenkjer eg, medan eg støttar meg på dei to pølsene som sit fast i skuldrene mine og reiser meg frå sofaen. Å kle på meg genseren kan eg berre gløyme. Er eg redd for narkolepsi etter svineinfluensavaksinen i 2009? I frykta for svineinfluensapandemi fekk ikkje forskarane tid nok på seg til å teste vaksinen skikkeleg. Men barnevaksinasjonsprogrammet er derimot godt testa. Og sjølv om eg toler ei veke på sofaen, og enno ikkje er i risikogruppa, lovar eg å stille meg i vaksinekøen når globalpandemien kjem.
Mone Celin Skrede er frilansjournalist og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Eg sit på hybelen hjå ei veninne i 2014, gjer meg ynkeleg og klagar mi naud over armane mine, som er vonde og hovne som to bleike middagspølser.
– Det var influensavaksinen du tok, eller?
Ho ler og trykkjer forsiktig på skuldra mi.
– N-nei. Eg er ikkje i risikogruppa, gryntar eg.
Nokre dagar tidlegare har eg fått fire plasterlappar på kvar skulder, og like mange nye og gamle, daude virus flytande i kroppen. Reportasjetur til India står på høgskulepensumet neste semester, og eg har late helsesystervikaren nytte meg som nålepute. Til og med rabies er eg vaksinert mot no. Men influensavaksinen har eg enno ikkje teke.
– Du kan kjenne deg ørlite støl i morgon, seier kvinna før ho kastar ampullen med poliobooster som ho nett har tømt inn i skuldra mi.
Det er enno to år til eg skal få tilbod om gratis HPV-vaksine mot livmorhalskreft, og nye to år til ein får avkrefta påstanden om at vaksinen gjev kreft. Ei veke med feber skal eg derimot tole utan sprøytestikk, tenkjer eg, medan eg passerer influensaplakaten på veg ut.
Ifølgje WHO førre veke er vaksinemotstand ein av dei ti største trugslane mot global helse i 2019. Livstrugande barnesjukdommar har vore nærast utrydda i Europa, men WHO rapporterer no om ein auke i meslingutbrot. Mot 13 døde og 5273 sjuke i 2016, var det meldt 35 døde og 21.315 sjuke i 2017. I Noreg vart det registrert tolv tilfelle av meslingar i 2018, mot eitt i 2017 og null året før. Og seinast onsdag denne veka rapporterte Washington Post at 23 menneske i Oregon, dei fleste uvaksinerte born under ti år, er smitta med meslingar.
Utbrota veks altså i takt med vaksinevegringa. Har ein undervurdert fotfestet den britiske dokteren Andrew Wakefield fekk då han juksa seg fram til påstanden om at MMR-vaksinen gjev autisme? The Lancet publiserte artikkelen i 1998 og sletta han i 2007. Men skaden var skjedd. I 2006 vart det første meslingdødsfallet i Storbritannia på 14 år rapportert, og så seint som i 2013 vart over 1000 menneske smitta av meslingar i Sør-Wales, ifølgje The Independent. Wakefield sjølv flytta til USA og vart dokumentarfilmskapar.
I lag med vaksinemotstand på WHO-lista står global influensapandemi. I november i 2018 melde NRK at fire av fem helsetilsette lèt vere å vaksinere seg mot viruset. Det tek for mykje tid. Samstundes døydde 1400 av sjukdommen på norske sjukehus i 2017.
Så kvifor har ikkje eg vaksinert meg mot det òg, tenkjer eg, medan eg støttar meg på dei to pølsene som sit fast i skuldrene mine og reiser meg frå sofaen. Å kle på meg genseren kan eg berre gløyme. Er eg redd for narkolepsi etter svineinfluensavaksinen i 2009? I frykta for svineinfluensapandemi fekk ikkje forskarane tid nok på seg til å teste vaksinen skikkeleg. Men barnevaksinasjonsprogrammet er derimot godt testa. Og sjølv om eg toler ei veke på sofaen, og enno ikkje er i risikogruppa, lovar eg å stille meg i vaksinekøen når globalpandemien kjem.
Mone Celin Skrede er frilansjournalist og fast skribent i Dag og Tid.
Utbrota veks altså i takt med vaksinevegringa.
Fleire artiklar
Kate Winslet spelar tittelrolla i ei sann historie om den banebrytande fotografen Lee Miller, som forlét eit glamorøst liv som modell for å dokumentera andre verdskrigen.
Foto: Filmweb.no
Det andre blikket
Den formeltru filmen om fotografen Lee Miller gjev eit velkome blikk på krig og kjønn.
Tormod Haugland, frå Radøy i Hordaland, forfattardebuterte som 32-åring og har sidan gitt ut ei lang rekke romanar, noveller, dikt og dramatikk.
Foto: Helge Skodvin
Livets dropar
Hauglands fabel pendlar mellom draum og røynd.
«Moren» blir løfta på plass utanfor Munch-museet i 2022.
Foto: Heiko Junge / NTB
Hvor original er «Moren» foran Munchmuseet?
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.
Krig og psyke
Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.
Teikning: May Linn Clement
Ikkje til stades
«Kva er det han tråkker sånn for? Tenker folk. Skal han på besøk, eller hente noko? Nei, som vanleg skal han berre opp og snu.»