Det er berre å sjå etter om det er trakka veg i snøen fram til inngangsporten. Om både dør og gjerde er støtta opp av urørt snø, tyder det at husbondsfolket har reist bort, dei har flykta eller flytta.

I slutten av januar var eg i Stanitsa Luganskaja, ein liten by som ligg på grensa mot dei territoria separatistane kontrollerer. Der er det berre 500 meter fram til separatiststillingane. Dei ligg der eit steinkast borte, på andre sida av elva, akkurat der byen Lugansk ligg.

Framfor det regionale administrasjonsbygget står det framleis eit fint pynta nyttårstre. Faktisk står det enno nyttårstre i alle dei småbyane eg nyleg gjesta ved frontlina i Lugansk-området. Det verkar som dei lokale styresmaktene satsar på at feststemninga hjå innbyggjarane skal halda seg ei stund til.

Eg gjekk litt til sides for det pynta nyttårstreet for å sjekka med GPS-en på smarttelefonen kva stad eg var på. Og då viste det seg at eg alt hadde kome til «Folkerepublikken Lugansk», truleg fordi Stanitsa Luganskaja ligg jamsides Lugansk. Det er berre den vesle elva Siverskij Donetsk som skil dei, og elva er berre 20–30 meter brei.

Her finn ein òg den einaste fotgjengarovergangen, det einaste passeringspunktet i heile Lugansk-fylket, der vanlege, fredelege folk kan ta seg til fots inn på separatistterritorium. Kvar dag passerer opp mot 15.000 personar punktet, i båe retningar. Det er om lag like mange som det bur i Stanitsa Luganskaja.

Likevel er det no mest frå separatistsida folk kjem gåande over. Dei lokale innbyggjarane i Stanitsa Luganskaja hastar ikkje i veg for å koma over til separatistsida. Men dei som bur i «Folkerepublikken Lugansk», kjem hit til denne sida for å henta pensjonane dei får frå Ukraina. Det er fem minibankar i byen, og køane er lange.

Ein person som kjem frå den andre sida, har eitt konkret mål: å få fram kortet og få ut den ukrainske pensjonen frå minibanken. Så skal kontantane han får, brukast på matvarer. Når det er gjort, fraktar han alle matvarene han har kjøpt, over til den andre sida, til separatistane, med ei firehjuls kjerre.

Der er prisane høgare og matvarene dårlegare. På dette viset kan han sjølv få seg nok til eit skikkeleg måltid. Han kan tena litt pengar når han sel dei ukrainske varene på marknadene som spontant har dukka opp.

Dei lokale innbyggjarane kallar gjerne desse personane noko nedsetjande for «turistar». Ofte er det slik at dei ikkje greier å koma seg attende, dei når ikkje passeringspunktet før det stengjer for kvelden. Då går dei og finn seg overnattingsplass i dei to togvognene som står på jarnbanestasjonen.

Plakatoppslag

Slik går no dagane. Det er ein heil industri som har vakse fram ved denne fotgjengarovergangen. Og på gatene slår store plakatoppslag ein i augo. Dei har piler som viser kvar ein kan få kjøpt pølser, og kvar ein kan få kjøpt bananar. Det er ei svær samling av folk i sjølve bykjernen. I fyrstninga er dette noko overraskande på ein slik stad, av di det for kvart hus det bur folk i, står to eller tre forlatne. Av 5000 hus totalt, har 2800 vorte skadde eller øydelagde.

Etter at eg hadde vore på heimveg i nokre timar, eg reiste då i retning Kharkov for å ta toget til Kiev derifrå, skjøna eg brått kvifor desse territoria i, ved og nær frontlina skil seg så sterkt ut på eit heilt anna vis i tillegg.

Her kan ein knappast få noka kjensle av at det nærmar seg tida for presidentvalet. Langs vegane er det smått med plakatar og plakatbukkar med andleta og lovnadene til presidentkandidatane. Det er som om presidentkandidatane i Ukraina ikkje skulle ha tillit til desse veljarane. Eller for å vera meir presis, dei er overtydde om at dei lokale innbyggjarane absolutt ikkje vil røysta på dei.

Dei fyrste store plakatane med Petro Porosjenko og Julija Timosjenko slo meg i møte då eg hadde kome så langt som 50 kilometer frå kontaktlina, grensa som møter dei territoria separatistane har hærteke.

Kandidatreklame

Men då eg så var komen vel heim att til Kiev, stod eg på ny midt i smørauga. Her vert augo heilt blenda av all reklamen for presidentkandidatane. Ein kandidat, Igor Sjevtsjenko, manager for skisenteret Bukovel, den dyraste feriestaden i dei ukrainske Karpatane, reklamerer for seg sjølv som potensiell ektemann. Han bed ukrainske kvinner skriva brev som e-post og fortelja han kven og kva dei er. Han har lova at han skal velja seg ei kone frå ein av desse brevskrivarane. Ho vil då verta «first lady». Eg trudde fyrst dette var ein reklame for eit slags giftarshow på TV, men nei!

Ein annan reklame med slagordet «Folketenaren» liknar ein reklamekampanje for ein filmkomedie. Likskapen er så stor fordi det verkeleg finst ein filmkomedie som heiter det. Men i røynda er det reklame for han som har hovudrolla i komedien, og som snakkar om det korrumperte Ukraina og den tåpelege og klossute presidenten.

Komikaren som spelar den tåpelege presidenten, heiter Vladimir Zelinskij, og han er faktisk registrert som presidentkandidat i Ukraina. Han har jamvel stifta eit parti, eit parti som ber same namnet som filmkomedien: «Folketenaren».

Men rett skal vera rett, han har gjort dette på skikkeleg ukrainsk vis! Zelinskij kjøpte seg eit lite parti som heitte noko anna, endra namnet på partiet han hadde kjøpt, og så hadde han fiks ferdig og klar til bruk ei politisk kraft som skal gjera det mogeleg for han å brøyta seg veg inn i parlamentet til hausten.

Zelinskij er ein standupkomikar som vert vist på TV kvar dag, og er difor populær frå før av blant massane som ser på fjernsyn. Då namnet hans dukka opp på popularitetsbarometera for presidentkandidatane, gjekk det ein støkk gjennom dei politiske kommentatorane og analytikarane. I nokre målingar gjekk han jamvel framom Julija Timosjenko i popularitet.

Supershow

Det at ein slik kraftfull kandidat med slikt medietekke dukka opp, rett nok utan noko politisk program, tvinga Julija Timosjenko-laget til å ta meir alvorleg grep om den offisielle lanseringa av hennar valkampanje. Så dei fekk rigga til eit supershow på partikongressen sin.

Opp på scena i sportspalasset i Kiev kom det politikarar frå partiet til Julija Timosjenko, Fedrelandspartiet, Batkivsjtsjina. Dei fortalde om livet til den urokkelege kvinna som hadde vore leiaren deira heile denne tida, om kampen hennar mot oligarkane i Ukraina og fiendane av landet.

Dei som ikkje kunne koma personleg til kongressen, men gav offentleg støtte til Timosjenko, vart viste fram på storskjerm. Og nett frå denne skjermen vende fleire seg med appellar til deltakarane på kongressen til Fedrelandspartiet. Det var ektemannen til Julija Timosjenko, det var den tidlegare presidenten i Georgia, og det var jamvel den brasilianske forfattaren Paulo Coelho!

Men alt dagen etter skreiv rett nok Paulo Coelho på Twitter at han aldri hadde gått ut med støtte til Julija Timosjenko. Det var ikkje hans sak å blanda seg inn i politiske saker i eit anna land. Korleis dette no måtte vera, så fekk i alle fall dei 10.000 som var publikum og deltakarar på kongressen, kvar si T-skjorte og kvar sin kaps med partilogoen til Julija Timosjenko.

Det var som dei skulle ha fått vengjer då dei sveva ut or sportspalasset. For mot slutten av den nesten to timar lange talen kunngjorde Julija Timosjenko at «i dag byrjar Ukraina på den vegen som skal visa fram den verkelege stordomen landet vårt har».

Utan ukrainsk fjernsyn

Om ikkje så lenge vil det verta skipa til nok ein kongress. Denne gongen er det Rettferdspartiet som skal ha kongress. Det er partiet som fremjar kandidaturet til han som no er president, Petro Porosjenko. Førebels driv han og fartar rundt i Ukraina.

I dei ulike regionane i landet vårt syner han fram Tomos – dokumentet som vitnar om at den ukrainske ortodokse kyrkja no er sjølvstendig og ikkje ligg under Moskva lenger.

Presidenten fekk dette dokumentet av Bartholomeus, den økumeniske patriarken. På denne ferda er fylgjesveinen hans metropolitt Epifanius, leiaren for den nye kyrkja. Og når liturgien er avslutta, stig presidenten sjølv fram for kyrkjelyden og lèt seg fotografera saman med dei truande.

På ukrainsk Facebook har dei ikkje utan ein viss ironi byrja kalla dette for ein «tomostur». Vurderinga til politiske analytikarar er at «tomosturen» kan gje han 2–3 prosent fleire røyster ved presidentvalet. På den andre sida er det sjølvsagt berre dei ortodokse truande, dei som frå før er motstandarar av Moskva-patriarkatet, som viser interesse for «tomosturen».

Dei ukrainske katolikkane, protestantane og muslimane er liksom ikkje komne om bord i skipet der dei samlar seg kring dette. Ein kan òg seia at dei som heller ikkje har kome om bord enno, er innbyggjarane i Stanitsa Luganskaja og liknande småbyar og landsbyar i det ukrainske Donbass.

«Kan du ikkje fortelja dei der borte at her hjå oss har me ikkje ein einaste ukrainsk fjernsynskanal», bad ei lærarinne meg. Ho arbeidde i Kondrasjevka, ei bygd nær Stanitsa Luganskaja. Og så la ho til: «Me har berre russiske kanalar og separatistane sine! Noko anna er det ikkje å sjå på.»

Sidan det ikkje er noko anna å sjå på, ser dei som bur i området ved fronten i Lugansk-fylket, på nyhendesendingane frå Russland og frå separatistane. Og difor veit dei mest ikkje noko som helst om partikongressen til Julija Timosjenko eller lovnadene hennar. Dei kjenner heller ikkje til «tomosturen» til president Petro Porosjenko. Dei veit ikkje eingong at nyttårstreet i Kiev vart fjerna alt 20. januar.

Omsett av Olav Nils Thue.