Denne veka rykte russiske soldatar inn på ein godt utstyrt militærbase i byen Manbidsj i Syria, rett sør for grensa til Tyrkia. Berre nokre dagar i førevegen hadde dei amerikanske styrkane forlate basen.

Ein kan trygt slå fast at aldri tidlegare i dei 230 åra som er gått sidan George Washington blei vald til USAs fyrste president, har nokon amerikansk statsleiar på same måten strekt ut handa til ein geopolitisk motstandar. Det som verre er, er at det som hende, ikkje var nokon uheldig samantreff. Overgjevinga av militærbasen i Manbidsj i Nord-Syria i oktober 2019 kan stå som ei samanfatting av heile den utanrikspolitikken som Donald Trump systematisk har ført sidan han kom inn i Det kvite huset. Han har trekt dei amerikanske posisjonane attende. Det tomrommet som er blitt igjen, er teke over av ulike tyrannar.

Putin triumferer

For det kan ikkje vera nokon tvil om at det er Vladimir Putin som står igjen som triumfatoren. Gjennom dei siste åra har Putin arbeidd målretta for å smi ein koalisjon mellom Russland og dei tre antivestlege statsleiarane i Midtausten, nemleg Bashar al-Assad i Syria, Recep Tayyip Erdogan i Tyrkia og endeleg mannen som styrer Iran, ayatolla Ali Khamenei. Saman har dei fire ei målsetjing om å pressa vestleg makt og innverknad ut av Midtausten.

Dette samarbeidet har vore ein stor suksess: Sjølv om Tyrkia formelt er medlem av Nato, er landet blitt ei makt som spelar på Russlands banehalvdel. I Syria er dei fleste opprørsgruppene for lengst eliminert, takka vera det russiske flyvåpenet. Å trekkja Iran inn i denne antivestlege folden var på førehand ikkje vanskeleg. Etter kvart som amerikanarane dreg seg attende frå Midtausten, slik Trump heile tida har ynskt, er det dette firspannet som tek over makt og styring.

Rett nok har det dei siste dagane kome nokre knutar på tråden mellom Putin og Erdogan etter at russiske og syrisk styrkar rykte fram dit Erdogan hadde tenkt å senda hæren sin. No er det slik at Putin og Erdogan forstår kvarandre særs godt. Etter eit par rundar med samtalar i Kreml kjem dei til å løysa problema seg imellom. Slik kan dei halda fram med å styra den nordlege delen av Midtausten saman.

Ikkje heilt svart

Det hadde ikkje trunge å bli slik. Noko av det som gjorde at biletet av det muslimske Midtausten ikkje har vore heilt svart dei siste åra, var eitt bestemt folk som bur i regionen, nemleg kurdarane. Slett ikkje alt som kurdarane har gjort dei siste tiåra, har vore like bra. Blant anna har dei ein trist tendens til å falla kvarandre i ryggen ved viktige historiske krossvegar. Eit døme på det var i 1990-åra då det braut ut borgarkrig i irakisk Kurdistan, ein konflikt som kosta fleire tusen menneske livet. Likevel er det all grunn til å rosa kurdarane for det dei har fått til. I ein region prega av undertrykking, religiøs fanatisme og ikkje minst ulikskap mellom kvinner og menn har den kurdiske folkesetnaden jamt over vore den mest moderne. Knapt i noka anna folkegruppe i regionen har det vore så stor aksept for demokratisk prosessar og for likestilling mellom kjønna. Den kurdiske delen av Irak har langt ifrå vore eit demokratisk idealsamfunn. Likevel har dei skapt ei politisk eining som står fram som eit førebilete for heile Midtausten.

Tung bør i kampen

Så dukka det opp noko liknande i det nordaustlege hjørnet av Syria, denne gongen som eit ikkje-tilsikta resultat av borgarkrigen i Syria. Då Obama-regjeringa i byrjinga av konflikten i Syria freista å samla anti-Assad-grupper med demokratiske rulleblad, var det nesten ingen å oppdriva. Dei einaste som klarte prøva, var dei syriske kurdarane. Med berre om lag 10 prosent av folkesetnaden i Syria før borgarkrigen tok kurdarane på seg ei tung bør i kampen mot IS, på vegner av heile det internasjonale samfunnet. Den etter måten vesle folkegruppa på berre to millionar menneske mista rundt rekna 10.000 kvinner og menn i kampen mot terrorgruppa.

Så kom oktober 2019 og den amerikanske tilbaketrekkinga frå dei kurdiske områda, etter at Trump og Erdogan hadde snakka saman på telefonen. At Trump i ettertid innførte nokre sanksjonar mot Tyrkia, må bli sett på som rein kosmetikk. Kritikken mot presidenten, ikkje minst frå det republikanske partiet, blei så massiv at han måtte leggja tjukke lag med sminke oppå si eiga vankunne.

Spørsmålet er no: Kva verknader får sviket frå Trump på heile det vestlege samarbeidet og på den tilliten som mange har til at USA vil spela på lag med demokratiet, ikkje diktaturet, rundt om i verda? Å svara på det spørsmålet er ikkje vanskeleg. Det gjev grunn for djup uro.

Halvor Tjønn er journalist og forfattar og fast skribent i
Dag og Tid.