Den 27. september 2020 kan bli ståande som ein viktig dato i moderne historie: Den dagen gjekk aserbajdsjanske styrkar til åtak på armenske stillingar i og rundt Nagorno-Karabakh, enklaven inne på det som offisielt er Aserbajdsjans territorium.

Etter eit par veker med kampar, der Aserbajdsjan hadde ein viss framgang, klarte den russiske utanriksministeren Sergej Lavrov å mekla fram ei våpenkvile. Men likevel held kampane stadig fram.

Grov feilvurdering

Vestleg presse, inkludert den norske, har ikkje vore så oppteken av det som har skjedd. Dette er ei grov feilvurdering: Krigen som har gått føre seg dei siste vekene i Sør-Kaukasus, seier ein heil del om korleis framtida vil bli sjåande ut. Kanskje mest urovekkjande er den våpentekniske utviklinga.

Fram til for nokre år sidan var dronar noko amerikanarane dreiv på med, stort sett når dei ville «ta ut» nokon dei ikkje likte. Det kunne handla om leiarar i Al Qaida eller i den iranske revolusjonsgarden. At dronar skulle bli eit hovudvåpen i krig, er det få som har sett føre seg.

Effektivt og billig

Det har no skjedd i Kaukasus. Dei siste åra har Aserbajdsjan fått ei ukjend mengd med dronar frå Tyrkia, og dessutan har regimet i Baku kjøpt inn dronar frå Israel. Spesielt den israelske Harop-dronen ser ut til å ha gjort stor skade på armenske installasjonar i Nagorno-Karabakh. Dronen er nesten umogleg å oppdaga, og han kan liggja i fleire timar over fiendeland. Når han fangar opp ei radiobølgje eller eit signal frå ein radar, sender han små sprengladningar mot installasjonen signalet kjem i frå. På den måten har Aserbajdsjan øydelagt store delar av det armenske antiluftskytset. Også mot stridsvogner har dronane vore effektive, og armenarane har ikkje vore i stand til å gjera noko med det.

Problemet med dronane er at dei er effektive, og dei er billige. Ein kan setja dronar inn mot ein motstandar utan å risikera livet til pilotar – som er kostbare å utdanna. Uheldigvis er det slik at fleire land har utvikla dronar dei siste åra, og no ynskjer dei å selja flest mogleg av dei. Israelarane har selt dronar til det muslimske Tyrkia og Aserbajdsjan, utan nokon skruplar. Religion, ideologi og alle andre omsyn kjem til kort når ein skal omsetja nye, effektive våpen på den internasjonale marknaden.

Vonde minne

Den andre urovekkjande tendensen ein kan sjå, er at eit stadig meir autoritært Tyrkia blir meir og meir aggressivt. Tyrkia har vore involvert i Libya i lang tid og har invadert Syria. I sommar og haust har tyrkiske skip drive jakt på naturressursar innanfor det som etter alle internasjonale reglar er gresk farvatn. Så – etter 27. september – har Erdogan-regimet kome med sterk støtte til den aserbajdsjanske krigføringa mot Nagorno-Karabakh. Utan tyrkisk assistanse hadde Aserbajdsjan neppe starta den nye krigen. For armenarane vekkjer dette sjølvsagt særleg vonde minne: Dei soldatane som massakrerte ein og ein halv million armenarar for 100 år sidan, snakka tyrkisk. Aserbajdsjan og Tyrkia er to nærskylde nasjonar med nesten like språk. Ingen i Armenia har gløymt det som skjedde for tre generasjonar sidan.

Denne aggressive rolla, både i Syria, i Libya og i Kaukasus, har Tyrkia fått lov til å spela utan at nokon har gripe inn. Under Donald Trump har amerikanarane drege seg ut av fleire pågåande konfliktar. At Europa – anten i form av EU eller i form av ein tysk-fransk-britisk troika – skulle spela noka rolle, står fram som berre ein dårleg vits. Konfliktar i Europas nærområde blir overlatne til andre, slik me no ser eit døme på i Kaukasus.

Dei som kunne ha vore ei motvekt til tyrkarane, er Russland, som er alliert med Armenia. Men heller ikkje russarane har hatt noko ynske om å leggja seg ut med den nye tyrkiske sultanen. Putin er svekt av koronaepidemien og ikkje minst av dei konfliktane han allereie har drege Russland inn i. Å gå inn i ein konflikt med eit stadig meir anti-vestleg Tyrkia vil då også på lang sikt vera lite formålstenleg for Moskva. Difor har Russland – til skilnad frå i 1990-åra – ikkje gjeve støtte til Armenia mot Aserbajdsjan.

Oppmuntring til krig

Det me ser, er eit stadig meir islamsk og stadig meir aggressivt Tyrkia som tek rolla som den regionale stormakta i Midtausten. Andre aktørar har drege seg tilbake, slik at Erdogan-regimet har fått større spelerom. Tidlegare har det vore kurdarane i Syria som har måtta betala, etter at USA kalla soldatane sine heim. Den siste månaden har det gått ut over Armenia, ein stat og eit folk som berre så vidt har overlevd etter fleire hundre år i skuggen av den tyrkiske staten.

Den suksessen som Aserbajdsjan, i tett samarbeid med Tyrkia, så langt har hatt med dronar mot Armenia og Nagorno-Karabakh, vil berre vera ei oppmuntring for vidare ekspansjon. Dronane minskar både risikoen og rekninga som fylgjer med det å gå til krig. Når ein også har eit regime som ynskjer å breia makta si ut over Midtausten, er det lite som talar for at regionen blir fredelegare dei neste åra.

Halvor Tjønn

Halvor Tjønn er journalist, forfattar og fast skribent i Dag og Tid.