Det er ikkje for seint å snu for NSB
NSB har gått attende på namneval før. Det bør dei gjera no òg, for Vy er tullenorsk, reklamespråk og bryt med ei norsk vi-kjensle.
Tysdag vart det kjent at NSB ikkje vil heite NSB lenger. Konsernsjef Geir Isaksen kalla inn til pressekonferansen. Der gjekk han kjapt gjennom historia – namnet Noregs Statsbanar var dana i 1883 – før han uttala dei magiske orda om at «verden endrer seg», at klimaendringar krev større kollektivt medvit, for konsernet har «vyer og ambisjoner for fremtiden».
Så lanserte han det nye namnet, Vy, og viste fram den nye logoen: eit bylgjande Vy.
Vy, opphavleg frå fransk voir, er eit norsk godt ord med tydinga «utsyn» og «oversyn», sa Isaksen, for det nye NSB vil ha «utsyn mot den nye kollektive reisen». Sist i pressekonferansen viste han fram eit nytt tog og ein buss – med litt miljøvenleg grønt på framenden av fartøyet, men elles inkjeseiande grått.
Alt dette er tull og vås. Vi tek punkta eitt for eitt.
Tullenorsk
Vy er ikkje godt norsk, det er feil norsk. På moderne norsk heiter det berre vyar, ikkje vy. I Norsk Ordbok står det om vy: «i nyare mål i pl.», ordet finst altså berre i pluralis. Men dessverre opererer andre ordbøker med automatisk genererte ordformer. Vy dukkar difor opp som eintal, slik arvar dukkar opp som fleirtal. Nyleg skreiv ein journalist «verdsarvane» på nrk.no – det skurrar på norsk.
I Norsk Ordbok er elles døme førte opp som røper kva samanheng ordet er nytta i: nytale hjå eigedomsbransjen. Det heiter å ha «visjonar og vyar» om framtidige utviklingsprosjekt, men det heiter òg: «Skal vi få til noko, treng vi vyer, men også realisme.»
Det er korkje naturleg norsk eller realisme i nemninga Vy.
Reklamespråk
Vy er tullenorsk i munnen på investorar og børsspekulantar. Det kjem fram av tidlegare bruk av vy, hjå reklame- og kommunikasjonsbyrå. Somme visste NSB om, andre ikkje. Mellom dei sistnemnde er vY Communication, eit reklamebyrå for eigedomsbransjen. Snøhetta er ein av kundane deira, og det var Snøhetta som teikna den nye Vy-logoen. «Det er vi som er vY», seier kommunikasjonsselskapet. 280 millionar kroner kostar det nye namnet, nye skilt og ny farge på tog og buss. Denne summen kjem nok til å stige når vY krev erstatning av Vy.
Men Vy visste alt om hotellkongen Arthur Buchardt, som hadde knytt Vy-namnet til eit hytte- og hotellprosjekt i Hemsedal. Hyttetomtene heiter no Fyri, for Buchardt-familien har alt vore i forhandling med NSB. Kva sum namnebytet kosta, vil Buchardt ikkje ut med.
Elles er det ingen liten ironi i at private investorar som Buchardt og Olav Thon brukar attkjennande namn, som «Thon-hotell», medan statlege verksemder fell pladask for inkjeseiande tulleord. Vi har jo alt fått Equinor for Statoil. Når staten vil ha nye namn på verksemdene sine, rådfører dei seg altså ikkje med fagfolk, men med hytteseljarar – som sjølve har betre norsk språkkjensle enn staten, for det nye namnet på hyttetomtene i Hemsedal er som sagt «Fyri», det er føre på hemsedalsmål, som i uttrykket «gange fyri».
Då skjønar vi kva «rørsler» NSB eigentleg er ute etter. Høgre vil privatisere NSB, og då må ordet «stat» bort. Dei store vyane vil då bli lekamleggjorde på børsnoteringane. For å gjera seg presentabel for kjøp og sal i sterile korridorar på Barcode må ein òg ha den rette anonyme koloritten: grått med ein symbolsk skvett klimagrønt på tuppen.
NSB er kulturarv
Så var det denne kollektive vyen. Det seier seg sjølv at det ikkje er mykje fellesskap i grått og reklamebyråspråk. Kva assosiasjonar vekkjer då ikkje NSB, med raudfarga tog og raudfarga logo? Raudfargen har vore med dei gamle diesellokomotiva sidan 1960-åra.
NSB er ikkje berre alt ei merkevare, namnet er kulturarv, og det har òg NSB sjølv spela på. NSB har bygd på det i reklamesnuttar, som «NSB julereiser», med slagordet «Heim te jul. Ta toget». Det heimlege og trygge ved NSB garanterer alt eit miljømedvit.
Det er då vel mogeleg å endre namnet utan å skrote forkortinga NSB. Konsernsjefen meiner ei oppdeling av selskapet gjer namnet utdatert, til dømes ligg ansvaret for skjenegangen hjå Bane Nor. Men «Hurtigruta» er òg utdatert, skipa er ikkje «hurtige» lenger, men namnet er teke vare på fordi folk har eigarskap til det.
Den svenske jarnbanen heiter ikkje Statens Järnvägar lenger, men dei har halde på initialane SJ. SJ tilbyd òg bussreiser, som NSB òg er stor på. Dei kjære initialane NSB kan òg fyllast med det nye innhaldet til konsernet: Framlegg til nytt namn kunne vera «Noregs sporbanar», «Noregs sentralbanar» og «Norsk spor og buss». Med dette utgangspunktet skulle det ikkje vera vanskeleg å finne fleire alternativ.
Det er ekstraordinær generalforsamling i NSB 22. mars, og då skal namnespørsmålet opp. Sjølv jarnbanefolk veit at det er inga skam å snu, jamvel om skjenegangen berre peikar i éi retning. I 2017 endra eigedomsselskapet til NSB, Rom Eigedom, namnet til det meir informative Bane NOR Eigedom.
Ronny Spaans er fyrsteamanuensis ved Nord universitet og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Tysdag vart det kjent at NSB ikkje vil heite NSB lenger. Konsernsjef Geir Isaksen kalla inn til pressekonferansen. Der gjekk han kjapt gjennom historia – namnet Noregs Statsbanar var dana i 1883 – før han uttala dei magiske orda om at «verden endrer seg», at klimaendringar krev større kollektivt medvit, for konsernet har «vyer og ambisjoner for fremtiden».
Så lanserte han det nye namnet, Vy, og viste fram den nye logoen: eit bylgjande Vy.
Vy, opphavleg frå fransk voir, er eit norsk godt ord med tydinga «utsyn» og «oversyn», sa Isaksen, for det nye NSB vil ha «utsyn mot den nye kollektive reisen». Sist i pressekonferansen viste han fram eit nytt tog og ein buss – med litt miljøvenleg grønt på framenden av fartøyet, men elles inkjeseiande grått.
Alt dette er tull og vås. Vi tek punkta eitt for eitt.
Tullenorsk
Vy er ikkje godt norsk, det er feil norsk. På moderne norsk heiter det berre vyar, ikkje vy. I Norsk Ordbok står det om vy: «i nyare mål i pl.», ordet finst altså berre i pluralis. Men dessverre opererer andre ordbøker med automatisk genererte ordformer. Vy dukkar difor opp som eintal, slik arvar dukkar opp som fleirtal. Nyleg skreiv ein journalist «verdsarvane» på nrk.no – det skurrar på norsk.
I Norsk Ordbok er elles døme førte opp som røper kva samanheng ordet er nytta i: nytale hjå eigedomsbransjen. Det heiter å ha «visjonar og vyar» om framtidige utviklingsprosjekt, men det heiter òg: «Skal vi få til noko, treng vi vyer, men også realisme.»
Det er korkje naturleg norsk eller realisme i nemninga Vy.
Reklamespråk
Vy er tullenorsk i munnen på investorar og børsspekulantar. Det kjem fram av tidlegare bruk av vy, hjå reklame- og kommunikasjonsbyrå. Somme visste NSB om, andre ikkje. Mellom dei sistnemnde er vY Communication, eit reklamebyrå for eigedomsbransjen. Snøhetta er ein av kundane deira, og det var Snøhetta som teikna den nye Vy-logoen. «Det er vi som er vY», seier kommunikasjonsselskapet. 280 millionar kroner kostar det nye namnet, nye skilt og ny farge på tog og buss. Denne summen kjem nok til å stige når vY krev erstatning av Vy.
Men Vy visste alt om hotellkongen Arthur Buchardt, som hadde knytt Vy-namnet til eit hytte- og hotellprosjekt i Hemsedal. Hyttetomtene heiter no Fyri, for Buchardt-familien har alt vore i forhandling med NSB. Kva sum namnebytet kosta, vil Buchardt ikkje ut med.
Elles er det ingen liten ironi i at private investorar som Buchardt og Olav Thon brukar attkjennande namn, som «Thon-hotell», medan statlege verksemder fell pladask for inkjeseiande tulleord. Vi har jo alt fått Equinor for Statoil. Når staten vil ha nye namn på verksemdene sine, rådfører dei seg altså ikkje med fagfolk, men med hytteseljarar – som sjølve har betre norsk språkkjensle enn staten, for det nye namnet på hyttetomtene i Hemsedal er som sagt «Fyri», det er føre på hemsedalsmål, som i uttrykket «gange fyri».
Då skjønar vi kva «rørsler» NSB eigentleg er ute etter. Høgre vil privatisere NSB, og då må ordet «stat» bort. Dei store vyane vil då bli lekamleggjorde på børsnoteringane. For å gjera seg presentabel for kjøp og sal i sterile korridorar på Barcode må ein òg ha den rette anonyme koloritten: grått med ein symbolsk skvett klimagrønt på tuppen.
NSB er kulturarv
Så var det denne kollektive vyen. Det seier seg sjølv at det ikkje er mykje fellesskap i grått og reklamebyråspråk. Kva assosiasjonar vekkjer då ikkje NSB, med raudfarga tog og raudfarga logo? Raudfargen har vore med dei gamle diesellokomotiva sidan 1960-åra.
NSB er ikkje berre alt ei merkevare, namnet er kulturarv, og det har òg NSB sjølv spela på. NSB har bygd på det i reklamesnuttar, som «NSB julereiser», med slagordet «Heim te jul. Ta toget». Det heimlege og trygge ved NSB garanterer alt eit miljømedvit.
Det er då vel mogeleg å endre namnet utan å skrote forkortinga NSB. Konsernsjefen meiner ei oppdeling av selskapet gjer namnet utdatert, til dømes ligg ansvaret for skjenegangen hjå Bane Nor. Men «Hurtigruta» er òg utdatert, skipa er ikkje «hurtige» lenger, men namnet er teke vare på fordi folk har eigarskap til det.
Den svenske jarnbanen heiter ikkje Statens Järnvägar lenger, men dei har halde på initialane SJ. SJ tilbyd òg bussreiser, som NSB òg er stor på. Dei kjære initialane NSB kan òg fyllast med det nye innhaldet til konsernet: Framlegg til nytt namn kunne vera «Noregs sporbanar», «Noregs sentralbanar» og «Norsk spor og buss». Med dette utgangspunktet skulle det ikkje vera vanskeleg å finne fleire alternativ.
Det er ekstraordinær generalforsamling i NSB 22. mars, og då skal namnespørsmålet opp. Sjølv jarnbanefolk veit at det er inga skam å snu, jamvel om skjenegangen berre peikar i éi retning. I 2017 endra eigedomsselskapet til NSB, Rom Eigedom, namnet til det meir informative Bane NOR Eigedom.
Ronny Spaans er fyrsteamanuensis ved Nord universitet og fast skribent i Dag og Tid.
Den svenske jarnbanen heiter ikkje Statens Järnvägar lenger, men dei har halde på
initialane SJ.
Fleire artiklar
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Erling Kittelsen er blant dei mest mangsidige av norske poetar, skriv Jan Erik Vold.
Rondanecupen på Otta er ei bridgetevling stinn av tradisjon.
Foto: Otta bridgeklubb
«Det finst bridgespelarar i kvar ein avkrok.»
Jill Stein på eit valkampmøte i Dearborn i Michigan 6. oktober. I vippestaten Michigan fryktar demokratane at Stein skal ta mange røyster frå Harris.
Foto: Rebecca Cook / Reuters / NTB
Stein kan velte lasset
Jill Stein, kandidaten til Dei grøne, er valjokeren demokratane gjerne skulle vore forutan.
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement