Denne gongen skal me sjå nærare på eit fenomen me har mistanke om at mange lesarar interesserer seg for, nemleg korleis ein vits kan gå ut på dato. Straks kjem det eit døme og ein kort analyse, men fyrst litt elementær bakgrunnsinformasjon.

Stordomstida til vitsen me har testa, var nok omkring slutten av 1970- og byrjinga av 1980-åra. Dette kjem av at hovudpersonen er den svenske skeiselauparen Oloph Granath, som mellom anna deltok i OL i Innsbruck 1976 og i Lake Placid 1980. Slik lyder vitsen:

– Veit du kvifor det gjekk så dårleg med Oloph Granath på Bislett?

– Nei, det veit eg ikkje.

– Han sprengde seg på titusenmeteren.

I granskingsarbeidet har me lagt fram denne perla innanfor humorsjangeren for fleire ungdommar, og diverre var resultatet nedslåande: Ikkje nokon av dei drog på smilebandet. Lett hovudristing og eit tungt sukk var jamt over responsen me fekk frå dei som er unge i dag.

Som alle veit, er det å forklare kvifor noko er morosamt, ei tapt sak. Konklusjonen vert difor at det er bortkasta tid å fortelje denne vitsen til folk som ikkje kjenner til Oloph Granath, Bislett og lengdeløp på skeiser. Boklækjaren vonar det finst ein vaksen lesar eller to å humre saman med av den gamle vitsen. Og berre så det er klart: Me er slett ikkje utgått på dato av den grunn.

Løysingsforfattaren denne veka er òg ved å vere vaksen. Den 16. mai i år kan ho feire 75 års fødselsdag. Gunnar Bæra skriv: «Laila Stien er fødd i 1946, debuterte med novellesamlinga Nyveien og har sidan markert seg som ein kresen novellist, i tillegg til ein roman, barne- og ungdomsbøker og diktsamlingar. Som omsetjar har ho presentert ei rekkje samiske forfattarar på norsk. Ho har studert etnologi, samisk og sosialantropologi og er æresdoktor ved Universitetet i Tromsø. Sitatet er henta frå novellesamlinga Sånt som skjer (1988).»

Janneken Øverland skriv: «Å, den stemmen kjenner jeg igjen. Og da stemmer både navn, tittel og nobelprisvinneren Hermann Hesse i 1946: Laila Stien: Sånt som skjer. En fin-fin forfatter.»

Flinke folk som ikkje fór vill, men fann fram til Stien på oppgåve 1465: Signar Myrvang, Gunn Bull-Berg, Laurits Killingbergtrø, John Olav Johnsen, Eli Winjum, Truls Songstad, Ingebjørg Sogge, Ragnhild Eggen, Vigdis Hegna Myrvang, Skeisebibliotekaren i LASK, Bjørn Myrvang, Janneken Øverland, Laura Killingbergtrø, Jan Alfred Sørensen, Kirsten Bakke, Olav Holten, Else Gjesdahl Sørensen, Kjell Helge Moe, Eirik Holten, Jorunn Røyset, Inger Anne Hammervoll, Jorunn Øxnevad Lie, Jon Østbø, Eli Hegna, Jorunn Kleppe, Solrun Haukedalen, Gunder Runde, Torhild Bru, Ole Husby, Gunnar Bæra, Toril Ringholm, Per Trygve Karstensen, Pål Amdal, Tor Inge Tennfjord, Ingvar Engen, Reidar Birkeland, Torbjørn Ohnstad Skaim, Fritjof Lampe, Hans M. Gautefall, Audun Gjengedal, Sissel Gunnarshaug, Magnhild Reisæter, Nils Farstad, Turid Tirevold, Bjørn Ole Bjørnsen, Ståle Ritland, Folke Kjelleberg, Brita Lundeland, Gunnar Eide, Christine Løvold, Petter Kristensen, Olav B. Larsen, Erik Aamlid, Asbjørg Apalset, Inger Margrethe Berge, Marta Kløve Juuhl, Eva Sunde, Torleik Stegane, Robert Øfsti, Sjur Joakim Fretheim og Ole G. Evensen. Denne gongen heiter bokvinnaren Ståle Ritland. Gratulerer!

Til sist i dag tek me med ein hyggeleg påstand frå Audun Gjengedal, som ikkje mistar motet etter mange tastetrykk på leit etter løysinga. Han skriv: «Det er kvar veke noko å læra av Klok på bok.»

Klok på bok 1467

Kjære alle svigerdøtre som leser dette. Dersom ekteskapet ditt er som Evas med Adam – husk at hun forledet ham til å spise av det forbudte eplet – da er du i samme båt som meg. Jeg råder deg innstendig til å behandle svigermor med den største forsiktighet.

Sitatet er frå s. 228 i boklækjarutgåva (2020). På originalspråket kom boka ut fyrste gong i 1976. Forfattaren er fødd i eit år utan nobelprisvinnar i litteratur og døydde i eit år denne prisen gjekk til ein forfattar som skreiv på engelsk. Me vonar oppgåveløysarane ikkje får sand i maskineriet denne gongen. Send namn på forfattar og verk til klok@dagogtid.no. Svarfristen er til og med 30. januar.

Medikus Libri