Femten dagar i Femundsmarka

Eg søv tungt på odden i Røvoltjønnan (775 moh.) når eg kvekk til av eit djupt dunk som skakar heile den vesle, fredelege verda mi i einmannsteltet. Kva i alle dagar – er det nokon som vil skremma meg? Ein naturleg lyd er det ikkje, meir som lyden av ein djup kontrabasstreng som blir plukka på. Eg klønar meg ut or posen, snublar på knea ut or ytterteltet og presterer å blenda meg sjølv såpass med hovudlykta at eg berre skimtar konturane av vesenet som lydlaust blir borte bak næraste bjørkeklynge.

Sidan eg likevel er på beina, triv eg slukstonga og gjer nokre kast med spinnaren utover det langgrunne fjellvatnet i mørkret.

«Fæmund II»

Turen inn hit i går var makeleg. Eg fekk bilskyss med landsbylegen dei fire mila frå Røros til Synnervika i nordenden av Femunden, den tredje største innsjøen vår, der eg gjekk om bord i «Fæmund II». Dette kvite, 82 fot lange skipet med snorrett stamn minner meir om fartya som frakta folk og gods gjennom fjordane og skjergarden på Vestlandet i gamle dagar, enn om noko ein ventar å sjå mest 700 meter til fjells. I 1905 blei skipet frakta i delar frå Trondheim, fyrst med tog til Røros, så med hest til Synnervika, der det blei klinka saman og sjøsett. Sidan har det kvar sommar spart turistane for den halvannan mil lange marsjen langs nordvestbreidda av innsjøen til utløpet av Røa, elva som deler Femundsmarka i to og er ein lageleg innfallsport til nasjonalparken. No om sommaren kastar skipet loss ved Synnervika klokka ni kvar morgon, og tøffar i ti knops fart mot sør; for 185 kroner står ein på trebryggja ved Røa ein halvtime seinare.

Opne tømmerkoier

Dei tre medpassasjerane som gjekk frå borde med meg, tok den merkte stien langs Røa austover mot Røvollen, ei DNT-hytte utan vertskap halvannan times gange frå bryggja. Men eg har alt eg treng for 15 dagar på eiga hand – i telt, under tarp eller i ei av dei opne tømmerkoiene det finst fleire av, men som sjeldan er avmerkte på kartet. Ved brua i utløpet av Starrhåen, nokre hundre meter frå bryggja, tok eg av frå stien, som er temmeleg nedsliten her. Kursen gjekk søraust over Røvola (830 moh.) mot odden i Røvoltjønnan, der eg altså sov søtt fram til kontrabasstonen jaga meg or posen.

Kvit rauv

Eg blir liggande å lesa i teltet fram til grålysninga. Så smell det i teltduken att. Denne gongen er eg raskare ute – og ser rett i den kvite rauva på ei reinsimle, som kastar seg rundt i fullt firsprang over lyngtuene.

Femundsmarka har hatt reinbeite sidan 1600-talet, og er i dag del av landets sørlegaste samedistrikt. Reinen er her mindre sky enn i lite trafikkerte nasjonalparkar nordpå. Og han er glad i såpevatn – det var oppvaskvatnet frå i går kveld som lokka simla, som plukka borti den strame bardunen på teltet og skapte ulyden. Medan eg steiker spansk spekepølse til frukost i teltopninga, kjem simla attende. Så lenge eg held meg innandørs, reknar ho meg visst ikkje som menneske, og lepjar uredd i veg.

Skoddehatt

Neste dag går langs den slake lia under Stor-Svuku (1415 moh.), nasjonalparkens høgaste fjell, som eg framleis ikkje har fått sett øvste delen av. For sjølv om himmelen er skyfri, er toppen innhylla i ein tåkehatt. Etappen austover blir ikkje lang, for eg fiskar meg frå tjørn til tjørn og ved Korstjønna (762 moh.) slengjer eg av meg storsekken og kokar kaffi. Kjem Stor-Svuku til å letta på hatten i ettermiddag? I så fall freistar det med ein topptur, for utsikta skal vera formidabel.

Aurefisket har ikkje imponert fram til no, berre nokre små steikefisk er hamna i panna. Steikefisk er fiskarsjargong for fisk som er så liten at han passar heil i panna, medan den som er så stor at han lyt skjerast opp og leggjast i gryta, blir kalla kokefisk. Det er vel for varmt i vatna her til at kokefisken orkar å lea særleg på seg – dei langgrunne tjørnene har stått i svidande sol i halvannan veke no, og tilsiget av svalande smeltevatn er minimalt. Neste morgon bestemmer eg meg difor for ikkje å gå ned att til Røa, elva som eg til no har gått parallelt med på to kilometers avstand, men å halda fram ferda mot søraust, opp Grøtådalen. Her renn ei sideelv til Røa, Grøtåa, som går heilt inn på svensk side. Ho får mesteparten av vatnet sitt frå grunnvatn, frå kjelder som held jamn, låg temperatur. Sidan kaldt vatn held betre på oksygenet, er det kanskje meir liv i fisken her?

Runde håar

På Vestlandet kallar me stilleflytande parti der elva vidar seg ut, for loner, men her heiter dei håar. Hadde det ikkje vore for håane, ville den vesle Grøtåa knapt vore råd å fiska i med så lita vassføring. Men håane like bak Grøtådalsætra – Rundhåen (799 moh.) og Rundhåtjønna (800 moh.) – er djupe og legendariske. I ei gamal turistforeiningsårbok har eg sett svartkvittbilete av aurar, stutte og kraftige som tyrikubbar, hengjande på den lafta hytteveggen på Grøtådalsætra. Fiskane var «harvet på natten», fortalde biletteksten. Harving er ei fiskeform der ein trekkjer ei klyse meitemakk rykkvis i vassyta slik at ho plogar overflata, noko som fungerer best i svarte seinsommarnetter.

Makk har eg ikkje med, men kanskje store fluger gjer same nytten? Tarpen blir spent opp mellom bjørkene ved Vonbekken – eit vakkert bekkenamn. Så pakkar eg fiskesakene og kaffikjelen i topploket på dagstursekken, ein 15-literssekk som vanlegvis utgjer topploket på 130-literssekken.

Flugestong

For fyrste gong i år monterer eg flugestonga, ei ni fot lang einhandsstong med flytesnøre i snøreklasse fem. Fortaumen ytst på lina er av vanleg nylonsnøre og plar vera dobbelt så lang som stonga, men av tre grunnar kuttar eg han i kveld ned til halvparten: Om natta er fisken mindre var, i mørkret er eg meir klønete, og sidan eg planlegg å nytta store fluger, er tjukk og stutt fortaum lettare å hanskast med når eg ikkje ser flugesnøret.

Nokre prøvande kast i småtjørnene langs stien fører berre til at fluga hektar seg fast i ei bjørk, og både fluge og fortaum blir hengjande att. Lett frustrert lèt eg difor stonga kvila når eg kjem fram til rundhåane og kveikjer bjørkebål – litt som hemn mot bjørkeslekta, men mest for å finna roa med kokekaffi og sjokolade før nattskiftet. Ein grundig rekognoseringsrunde kring Rundhåtjønna er resultatlaus; fisken er vel så sky at han ventar til skumringa før han kjem inn på grunna, der det finst småfisk og kollsegla småkryp. Vak ser eg heller ikkje, noko eg vel å tolka som at det her må vera få, men store fiskar.

Glupsk og uvørden

Det siste skulle syna seg å vera rett. Når eg i grålysninga seks timar seinare legg i veg vestover, attende mot Vonbekken, har eg årets to fyrste kilosaurar dinglande frå sekken. Begge fall for ein diger streaking caddis, ei hjortehårsfluge som flyt som ein propp og imiterer ei stor vårfluge eller ei lita mus. Eller kanskje fluga berre irriterte auren? Dei beit på som i raseri – i mørkret såg eg plogen av dei under vassfilmen då dei skaut fart mot caddisen, som små spekkhoggarar på seljakt. Den fyrste bomma jamvel på kroken fleire gonger før han kroka seg, glupsk og uvørden som ei gjedde. To kilo aure er meir enn eg kan eta til frukost, så den eine blir lagt i ura, fjellets naturlege kjøleskåp.

Det skal gå fleire dagar før eg finn like gode fiskevatn som her i Grøtådalen. Til gjengjeld finn eg eit nytt vatn: ein innsjø som ikkje står på kartet, og som den merkte stien forsvinn ned i.