Du kan gå på Clas Ohlson og kjøpe deg ein fritidsdrone for nokre tusenlappar, og då har du ein av dei mest avanserte, nyttige og provoserande teknologiane som vanleg folk i det heile kan få tak i.

Kanskje er du ein av dei som flyg drone sjølv, for moro skuld og for å filme i terrenget rundt hytta. Dronar gjev ofte assosiasjonar til militær drapsteknologi, overvaking og invasjon av privatlivet, men du har sikkert også sett flotte dronefilmar med fossar, isbrear og fjell frå norsk natur. Dronar vert òg brukte til redningsoperasjonar, til dømes vart dronar brukte for å få oversikt over rasområdet i Gjerdrum rundt nyttår.

Den typen dronar som er på marknaden i dag, er svært lette å manøvrere og vert styrte av motorkraft på fire rotorar. Rotorane trykkjer luft ned og lagar ei pute av luft som dronen kan flyte på. Med lågare rotorfart vil dronen dale, med høgare rotarfart vil han stige. To av rotorane roterer med klokka og to roterer mot klokka for å hindre at dronen roterer rundt seg sjølv. Retning og framdrift vert endra ved å variere rotorfarten på par av rotorar. Når to naborotorar byrjar å gå litt fortare, tippar dronen litt framover og får framdrift. Når to rotorar diametralt overfor kvarandre endrar fart, vil dronen rotere og endre retning.

Fritidsdronen frå Clas Ohlson kan gjevast kommandoar i sanntid ved hjelp av radiostyring, og han er elles temmeleg sjølvgåande. Dronen kan instruerast om flygeruter, høgd over bakken og fart, og når han har fått instruksjonar kan han i prinsippet flyge sjølv. Han brukar høgdemålar for å vite avstanden til bakken, akselerometer og gyroskop for å halde balansen, og GPS for å vite kvar han er.

Fritidsdronen er eit datasystem av same type som autopilotane flybransjen brukar til å hjelpe dei menneskelege pilotane under flyging. Det reagerer sjølvstendig på informasjon som kjem inn. Dronen har ein datahjerne som gjer at han kan gå frå handling til sansing til analyse og tilbake til handling i ein kontinuerleg prosess. Slik kan han halde posisjonar han er instruert til, trass i forstyrringar frå vind og vêr. Dronen tek av og landar, unngår hindringar, held ein førehandsdefinert avstand frå bakken og koordinerer rørslene sine overfor andre gjenstandar i rørsle. Dronen veit når han må parkere for å lade batteriet, og kan finne vegen tilbake til batteristasjonen sjølv. Når mange dronar flyg i formasjon, er det eit døme på slik automatisert reaksjon. Under OL i Sør-Korea i 2018 var det eit stort droneshow i opningsseremonien. Dusinvis av dronar teikna lysformasjonar i lufta med koordinerte rørsler.

Dronar kan bere mange slags sensorar. Den viktigaste er nok kameraet, og det kan vere eit vanleg kamera, eit 360-graders kamera som filmar i alle retningar rundt dronen samtidig, eller eit varmesøkjande kamera som finn dyr og menneske eller varmelekkasjar på store industribygg. Dronen kan òg ha andre oppgåver enn berre å vere eit hjelpemiddel til å observere. Dei kan bere ein laser, ein lyskastar, ein høgtalar, ein mikrofon og i prinsippet all annan teknologi som ikkje er for tung. Amazon har prøvd ordningar der dronar skal levere varer på dørstokken til kunden.

Det finst forskings- og utviklingsprosjekt som vil gjere dronar til ein nyttig og sosial del av livet vårt. «Sosiale dronar» er små dronar som kan brukast både innandørs og utandørs, og som kan ladast i ein ryggsekk når ein er på tur. Vi kan kommunisere med dronen ved hjelp av tale og gestikulering (andlet, armar, hender og fingrar), og dronen kan snakke tilbake til oss ved å bruke flygerørsler, lys og lydar. Forskarane ser for seg at slike dronar kan vere til hjelp for folk som er uføre, for eksempel ved å samle nyttig informasjon frå omgjevnadane når dei er på reise, eller hjelpe dei å navigere smart i travle omgjevnader.

Dronen kan vere kopla til internett, slik som smarttelefonen, og såleis verte eit informasjonsverktøy som du brukar til å klare deg betre både sosialt og praktisk. Dronen kan identifisere menneske for deg i omgjevnaden, slik at du kan treffe eller unngå å treffe gjevne personar. Dronen kan finne ein god leirplass eller den beste ruta til toppen med informasjon både om omgjevnadene og ynskemåla dine. Dess meir han veit om deg, dess betre kan han hjelpe deg i kvardagen. Sosiale dronar føreset endå meir avansert styring enn vi har no, så vel som velvilje frå styresmakter og innovasjonsvilje hjå folk flest.

Ingen av dagens dronar har tilstrekkeleg autonomi til å vere sosiale, men den raske utviklinga innan kunstig intelligens og stadig kraftigare datamaskiner vil truleg gjere at ansiktsgjenkjenning og andre reknekraftkrevjande prosessar kan brukast også i dronar. Kunstig intelligens-teknologien er lenger vekke for denne typen robotar enn for sjølvkøyrande bilar. Det er trass alt enklare å køyre i bilens velregulerte omgjevnad enn å flyge gjennom alle slags private og offentlege omgjevnader slik den sosiale dronen måtte klart.

Det største problemet for sosiale dronar er nok menneskets sosiale skepsis. Mange ville ha uroa seg for overvaking dersom naboen alltid vert følgt av ein drone, og mange ville synast det var rart, provoserande og kanskje også nedverdigande.

Lars Nyre og
Bjørnar Tessem