Eg parkerer utanfor Flesland avløpsreinseanlegg, som ligg omtrent under Bergen lufthamn. Teikneseriefiguren Lucky Luke skyt raskare enn sin eigen skugge, eg bevegar meg fortare enn mi eiga avføring. Frå eg dreg i snora til bæsjen entrar reinseanlegget, tek det mange timar.

Dette fortel driftsleiar Thorleif Fjeld for Flesland avløpsreinseanlegg medan me går gjennom lange tunnelar inn mot sjølve anlegget. Lukta som han har vorte immun mot, stikk i nasen. Eg ser meg rundt. Dette er det reinaste industrianlegget eg nokon gong har vore i, og det kan behandla avløpet til om lag 150.000 personar.

– Me får vel følgja avløpsvatnets gang gjennom anlegget?

Thorleif peikar ned i renna der avløpsvatnet kjem inn.

– Kan eg drikka det?

– Vel, då vert du fort sjuk.

Vatnet vert ført mot ein bandristar som har ein ristegodsvaskar som fangar opp alt som er større enn seks millimeter. I ristegodset ser eg alt det me ikkje skal kasta i do: kondom, tampongar og alt mogleg anna. Eg kjem plutseleg på regelen om at det berre er tiss, bæsj og dopapir som skal i do, og no skjønar eg kvifor.

Ristegodset vert drege opp via eit band til store containerar og vert sendt til eit bossforbrenningsanlegg som ligg om lag ei mil unna.

Me går opp ei trapp, og Thorleif viser meg feittanken og ein annan tank som inneheld sand og biologisk avfall som må destruerast.

– Kvar kjem dette feittet frå?

Prinsippskisse for avløpsreinseanlegget. Det er berre å fylgje ferda frå 1 til 5.

Kjelde: Bergen vatn

Thorleif viser meg inn i hallen med sand- og feittfang. Der vert det blåse inn trykkluft i vatnet, slik at oppdrifta forsvinn, sanden fell til botnen og feittet flyt opp. Sanden kjem sjølvsagd ikkje frå doen vår, men har trengt inn i avløpsrøyra undervegs. I enden ser eg ei enorm pumpe. Thorleif fortel at ho er til reparasjon. Då eg er elektromann, viser han også stolt fram frekvensomformarane på veggen bak.

– Me har slike overalt og sparar på den måten på bruken av elektrisk energi.

Det neste som møter meg, er tre store parallelle hallar der det går føre seg biologisk reinsing. Dette er sjølve kjernen i prosessanlegget. Her vert bakteriar som er i avløpsvatnet, brukte til å eta opp forureininga. 

Avløpsvatnet som kjem frå sand- og feittfanget, vert tilført luft, slik at bakteriane kan få rikeleg med oksygen for å omdanna det organiske stoffet – karbohydrat, protein, feittsyrer og reinsemiddel – til energi, kolsyre og vatn. Energien brukar bakteriane til å omdanna organisk stoff, oksygen, nitrogen og fosfor til videre vekst og nye individ av bakteriar.

Kor god denne prosessen er, kan målast ved å samanlikna kor mykje oksygen det er att i avløpsvatnet etter at prosessen er over. Dess mindre oksygen, dess betre er prosessen. Anlegget har eit reinsekrav på 75 prosent, noko som vil seia at 70 prosent av den tilførte oksygenet må verta ete av bakteriane. Anlegget på Flesland ligg til kvar tid godt over kravet.

Her vert slammet fortjukka etter å ha vorte tilsett polymer.

Foto: Per Thorvaldsen

Delar av bakteriekulturen vert send tilbake til gjenbruk. Det er om lag som å ha ei gjærstamme for å laga brød eller kveik for å laga øl. 

Etter det biologiske reinsesteget vert bakterieslammet samla opp og avvatna ved å verta tilsett eit middel, ein polymer, som fortjukkar det. Deretter vert slammet sentrifugert i tre store sentrifuger med 2200 omdreiingar til relativt tørt slam (16 prosent tørrstoff).

Slammet vert så samla opp i siloar, slik at det kan transporterast vidare til eit anlegg for biogass. Det som vert til overs, vert sendt med tog til Austlandet og brukt som gjødsel i kornproduksjon og grøntanlegg. Me bergensarar gjer nytte overalt.

Det er ikkje vakkert, det me ser i grovreinsaren.

Foto: Per Thorvaldsen

Før eg går, får eg sjå rommet med ventilasjonsanlegget. Det er enorme dimensjonar på ventilasjonsrøyra. I same rommet ser eg også korleis dei skil det reine vatnet frå prosessvatnet ved å laga eit fysisk skilje (bruttvatn). Forureina vatn skal ikkje lekka ut i vassrøyra i Bergen.

Til slutt viser Thorleif meg resultatet – det som vert sendt gjennom ein lang tunnel og røyr ut i fjorden. Det ser ut som lett misfarga urin, men er mykje reinare enn det som kom inn.

Eg vandrar roleg ut av anlegget og tenkjer kor heldig eg er som får sjå all denne vakre infrastrukturen. Kva er mitt neste reisemål? Biogassanlegget, sjølvsagt. Idet eg stig inn i bilen, ser eg ein vraka vasshydrant. Ikkje kva vasshydrant som helst, men ein ekte klassisk Ralph L. Wilson-type i art deco-stil.

Wilson var det moderne bergenske vassverkets far og i seg sjølv verd ei historie. Eg tek ei rad bilete av hydranten. Kanskje eg skal få meg ein slik i hagen?

Per Thorvaldsen

pth@hvl.no