Magnus Carlsen (27) og VM-utfordrar Fabiano Caruana (26) spelar godt for tida. For fyrste gong i sitt vaksne liv er ikkje Carlsen den klårt beste turneringsspelaren i verda. Caruana har vore minst like god i 2018. Resultata og spelet til amerikanaren har imponert mest den siste tida – med eit viktig unnatak: Caruana har ikkje vunne eit einaste parti mot Carlsen sidan 2015. Når dei sit andlet til andlet, er Carlsen framleis den dominerande spelaren og bruser med fjørene.

Dårleg trekKing

Sjakk er ikkje loddtrekking. Prestisjen til sjakkspelet er knytt til fråværet av flaks og uflaks. Alt er opp til deg sjølv. Men på høgt nivå er det dei små detaljane som avgjer, og skilnaden på kvit og svart kan vera som dag og natt. Carlsen fekk på dei ni rundane fem svarte og fire kvite parti. Berre uflaks, sjølvsagt, og difor litt irriterande.

I dei fire fyrste rundane hadde Carlsen tre svarte parti. Han spela aggressivt og dynamisk, men utan å ta altfor store sjansar. Resultatet vart OK, men ikkje meir: tre remisar. Då vart det viktig å få noko ut av kvitpartiet i 2. runde mot den tidlegare VM-utfordraren Sergej Karjakin (28). Her fann Carlsen attende til urkrafta som gjorde han til den han er i sjakkhistoria: Han fekk ei lik stilling etter opninga, ein mikroskopisk føremon i midtspelet, og så berre sat han der i time etter time. Carlsen maktar på kreativt vis – som ingen andre – å halda på ubalansen i stillinga slik at motstandaren ikkje kan forsera fram ein remis. I den sjuande speletimen kom den avgjerande feilen til Karjakin.

Mellomspel

Etter planen skulle Carlsen gjera det same med kvit i 5. runde mot Wesley So. Stillinga såg lovande ut, men amerikanaren verja seg perfekt til remis. Verdsmeisteren måtte rosa motstandaren etter partiet: «Når dei spelar så godt, er det ikkje noko eg kan gjera.»

Med berre éin siger etter fem rundar valde Carlsen å ta store sjansar med svart i 6. runde mot russaren Aleksandr Grisjtsjuk – altfor store sjansar. Viljen vart større enn evna. Det var om ikkje flaks, så eit lite mirakel at Carlsen til slutt berga remisen som ein Tal eller Houdini. Kor som er, dei fyrste seks partia var berre oppvarminga til det som venta i neste runde.

Carlsens hovmod

Alt stod på spel i 7. runde, det viktigaste partiet i sjakkverda sidan VM-kampen i 2016. Om Caruana slo Carlsen, ville han ikkje berre ta turneringssigeren, men òg gå forbi Carlsen på verdsrankinga, der nordmannen har vore nummer éin samanhengande i sju år. Ein slik prestisjesiger på heimebane ville ta Caruana-hypen til eit nytt nivå. Mr. Rex Sinquefield, sponsormilliardæren, har som mål å ta VM-tittelen heim til USA i år, 46 år etter Bobby Fischer. Foreldra til Caruana, av italiensk avstamming, har alt flytta til St. Louis, byen til Sinquefield, som er det nye sjakksentrumet i USA.

For Carlsen, eit halvt poeng bak Caruana, var partiet nesten like viktig. Med siger her ville han ta leiinga i turneringa. Caruana verja seg som svart med ei solid russisk opning, men Carlsen fann ei rad subtile trekk i midtspelet som sette motstandaren konstant på prøve. Etter 24 trekk bukka Caruana under for presset og hamna få trekk seinare i ei vanskeleg stilling med tårnet sitt deplassert i h-linja. Den strategiske triumfen var total for kvit, og Carlsen forlét brettet og gjekk inn i den såkalla «skrifteboksen» for å tala direkte til sjåarane over heile sjakkverda. Dette er ei norsk oppfinning for å piffa opp sjakksendingane på TV. Carlsen hadde halde seg langt unna boksen den fyrste veka i St. Louis, men no var han klår: Han sa ikkje eitt ord om stillinga på brettet, men la fingeren over munnen. Ei mogleg tolking av denne gesten, som aldri før er observert i toppsjakken, kan vera: «De seier at Caruana kan slå meg i november, men sjå kva eg gjer med han no!»

Carlsen–Caruana, runde 7.

Kvit i trekket.

Mange lo, medan andre rynka på nasen av opptrinnet då det skjedde. Det største problemet melde seg ein time seinare, då Caruana overraskande berga remisen. Ja, Carlsen står godt i diagrammet, men det finst ikkje nokon enkel vinstplan. I alle høve fann ikkje Carlsen han.

Urkrafta på ny

I siste runde jaga Carlsen turneringssigeren med kvit mot den tredje sterke amerikanaren, Hikaru Nakamura, men eg gjekk motlaus og la meg klokka 01 norsk tid. Det skulle ikkje vera mogleg å vinna eit slikt sluttspel:

Carlsen–Nakamura, runde 9.

Eg legg meg aldri til å sova når Carlsen står best, men dette er jo slutt, altså remis – eller? Det er nesten skamlaust å spela vidare på ei slik stilling, skulle ein tru. Men Carlsen gjorde det same som han hadde gjort tidlegare i turneringa mot Karjakin, berre i ei endå meir ekstrem utgåve. Han pressa blod ut av stein og vann partiet etter sju timar og nesten hundre trekk.

Då armenaren Levon Aronjan òg vann i siste runde, stod tre mann på topp etter ni rundar: Carlsen, Caruana og Aronjan. Etter reglane måtte ein no trekkja lodd om kven som ikkje skulle få vera med på omspelet om fyrsteplassen. Då sette Carlsen skåpet på plass og gav arrangøren ei klår melding: «Verdsmeistaren skal ikkje vera med på noka loddtrekking!» Carlsen og Aronjan føreslo at alle tre kunne spela ei omspelturnering, men arrangøren valde då å dela sigeren mellom spelarane. Sinquefield Cup vart såleis ei generalprøve båe VM-duellantane kan vera nøgde med.

Atle Grønn