Tata Steel-turneringa i den nederlandske landsbyen Wijk aan Zee er sjakkens Wimbledon. Magnus Carlsen har spela der 17 gonger og vunne toppgruppa sju gonger, ein rekord som ikkje vil bli slegen i vår tid.

Utruleg keisamt

Det siste tiåret, då Carlsen var i 20-åra, dominerte han toppsjakken med ein kasparovsk energi. Før han sjølv vart meister, kritiserte han dei røynde verdsmeistrane Kramnik og Anand, som frå tid til anna kunne spela som trøytte, gamle menn. «Eg skal vera ein annan verdsmeister», sa jyplingen. Og det vart han. I fjor vann Carlsen det meste i diverse nettformat, før han òg vann Norway Chess fysisk i Stavanger, men så fylte han 30 år den 30. november 2020. Same dag tapte han ein nettfinale mot Wesley So. Dei neste netturneringane gjekk endå verre, og etter åtte rundar i årets Tata Steel hadde Carlsen berre fire poeng, og han låg midt i feltet.

Det som uroa fansen hans mest, var at nedturen ikkje var ein slump. Idéturka til 30-åringen var høgst reell. Eg sat med ei kjensle av at Carlsen var på veg mot å verta ein Anand eller Kramnik. Carlsen spela så utruleg keisamt, slik verdsklassespelarar kan gjera når dei vil spara energi – men slik den unge Carlsen, Fischer eller Kasparov aldri gjorde.

Ungt blod

Det byrja bra. I fyrste runde mot persiske Alireza Firouzja (17) ofra Carlsen den eine brikka etter den andre. I sluttstillinga var han eit tårn under, men motstandaren var berre eit par trekk frå sjakkmatt:

Carlsen–Firouzja, 1. runde (1–0, sluttstillinga).

Denne sigeren burde motivera. Firouzja var den hardaste konkurrenten til Carlsen i Stavanger og er den største utfordraren frå den yngre generasjonen. Turneringa i Wijk aan Zee er populær nett av di arrangørane alltid inviterer fleire nye unge spelarar.

Men i dei seks neste partia spela Carlsen seks remisar utan å syna fram ein einaste kreativ idé. Mest overraskande var kan henda kvitpartiet i tredje runde mot Aryan Tari (21), den norske juniorverdsmeisteren frå 2017, som debuterte i toppgruppa i Nederland. All honnør til Tari, men kven skulle tru at Carlsen ikkje skulle vinna med kvit mot ein landsmann?

Så, i åttande runde, fekk russiske journalistar endeleg noko hyggjeleg å skriva om. Carlsen var sjanselaus med svart mot 18 år gamle Andrej Jesipenko. Verdsmeisteren vart fullstendig utspela. Russaren var ei positiv overrasking i Nederland, men ikkje betre enn at han eit par rundar seinare tapte mot vår eigen Tari. Det var Taris einaste siger i turneringa og Jesipenkos einaste tap.

Slengde att døra

Etter åtte rundar var det klart: Sundag 24. januar, rett nok uoffisielt, var ikkje Carlsen lenger best i verda. Den mest effektive sigersmaskinen var Firouzja, som hadde vunne tre parti på rad, og den beste spelaren på nyåret var den formelle verdstoaren Fabiano Caruana (28), som i parti etter parti synte fram eit arsenal av nye kreative idear.

Men det skjedde eit par ting dei neste dagane som til ein viss grad berga ein irritert og frustrert verdsmeister. Carlsen «slengde att døra», som russarane plar seia når nokon forlèt ei elendig turnering med ein liten opptur. Og rivalen Caruana, som hadde imponert alle undervegs, makta ikkje slå Tari i siste runde. Carlsen på si side avslutta med ein fin siger med kvit mot Maxime Vachier-Lagrave (30), franskmannen som er i leiinga i den avbrotne kandidatturneringa (saman med nok ein 30-åring, Jan Nepomnjasjtsjij).

Prestisjesigeren mot Vachier-Lagrave, ein mogleg VM-utfordrar i Dubai i november i år, gav meg på ny trua på Carlsen. Ein Anand eller Kramnik ute av form ville ha nøgd seg med remis. Det hjelpte òg at Carlsen etter turneringa sa rett ut at han var skamfull over resultatet (tre sigrar, eitt tap og ni remisar). Anand og Kramnik kjende ikkje skam når dei remiserte seg gjennom ei eliteturnering.

Barnleg stikk

Då bordet var dekt for Caruana og Firouzja, dukka det i staden opp to nederlendarar på scena, den tidlegare remismaskinen Anish Giri (26) og den «ukjende» Jorden van Foreest (21). Dei to heimespelarane hamna i omspel om turneringssigeren, utruleg nok. Og at unge van Foreest til slutt vann det avgjerande armageddonpartiet, gav oss ein av dei største sensasjonane i sjakkhistoria. Van Foreest var frå seg av lukke, og Carlsen kunne koma med eit barnleg stikk til Twitter-rivalen Giri, som miste turneringssigeren i siste trekk. 30 år gamle Carlsen er framleis ung til sinns, på jakt etter den gamle vinnaroppskrifta frå dei glade 20-åra.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.