Eg bad om rom i nærleiken av det utandørs symjebassenget i niande etasje i tårnhotellet, augnesteinen til den nasjonale hotellkjeda Crown Regency, eit namn som seier nordmenn lite, men som filippinarane plasserer saman med Grand Hyatt og Hilton. Poolbaren og bylgjemaskinen er imponerande, utsynet òg, men bleiknar mot det eg får sjå frå øvst i tårnet. Kring førtifemte etasje går ein gangveg som er glasa inn, og heilt ytst ein skjenegang i lause lufta.

Spent fast i ei open vogn, 150 meter over gata, i bysentrum, fleire kilometer frå hamna og Cebu-sundet, ser eg kor strategisk plassert den eldste byen på Filippinane og den fyrste europeiske busetjinga i Aust-Asia er. Her døydde oppdagaren Ferdinand Magellan i 1521, etter å ha kristna den hinduiske herskaren over Cebu, Rajah Humsbon, men ikkje Lapu-Lapu, herskaren over naboøya, som i staden for å lata seg døypa, drap Magellan. Det er usemje om Cebu-namnet er avleidd av sibu, handel, eller sugbo, brend jord – krigsstrategien til Humsbons farfar, Sri Lumbay, då han freista å forsvara området mot åtak frå muslimar som erobra delar av øyriket før katolikkane, og som i dag har regionalt sjølvstyre på hovudøya i sør, Mindanao, som Utanriksdepartementet heime rår meg frå å dra til.

Bysentrum

Etter kveldsdukkerten tek eg heisen ned og passerer velkledde menneske i lobbyen og dyre bilar med sota vindauge i oppkøyrsla. Hotellet og kasinoet ligg hundre meter frå Cebus hjarte, Fuente Osmena-plassen – kulturtorg og rundkøyring –?oppkalla etter den filippinske eksilpresidenten i USA under andre verdskrig, Sergio Osmena, fødd i Cebu. Osmena-fontena midt på plassen vert kvar desember bygd om til eit gigantisk joletre. Få feirar jol som filippinarane, med sterkt øl og heilsteikt gris.

Mellom hotellet og plassen – over den trafikkerte hovudgata, som òg er oppkalla etter presidenten – går ei gangbru. Kvar gong eg nyttar ho, passerer eg ein småbarnsfamilie. Jenta lenar seg mot rekkverket, guten har ein gamal barnesykkel, mora ligg sjukleg på eit pledd, og faren kryp med øydelagde bein.

Pengesetlar er framleis vanleg betalingsmiddel på Filippinane, så eg finn ein minibank i ei gågate. I ly av trappa opp til banken har ein annan familie rigga seg til for natta – ei kvinne med to ustelte småborn som har sovna på ei papplate.

På kulturtorget flanerer folk, i rundkøyringa passerer taxiar og bilar, og ytst ligg ein krans av merkevarestader – McDonalds, Dunkin’ Donuts, KFC, Pizza Hut og Starbucks. På fortauskanten, mellom parkerte bilar, sit småborn med eit pappkrus og tiggar, åleine, kvar for seg.

Eg går mot Mango-plassen der det skal liggja ein bokhandel, som ikkje er noko å skryta av, syner det seg – middagen eg et der, er betre. Når eg kjem attende til rundkøyringa, har fleire av tiggarborna sovna ved sida av koppen sin, med føtene i gata og overkroppen på fortauet. Dei gjev innhald til omgrepet sårbar. Menneske med merkevarehandleposar stegar over dei, på veg til ein parkert bil. Inntrykka vert mange. Tomrommet etter den trøystande lagnadstrua vert fylt av sorg og forbitring. Eg grip i innerlomma etter notisboka.

Livet på fyrste klasse

Då Gud vitja sjukehuset

der du såg dagens ljos,

granska han alle dei nyfødde

før han delte ut ris og ros.

Sjølvsagt såg han at andletet ditt

var særs sympatisk og vent.

Livet på fyrste klasse

er noko ein har fortent.

Sæle er dei som sørgjer,

for dei skal verta trøysta.

Rik eller fattig er lagnaden rett.

Så seier den inste røysta.

Eit samfunn utan kontrastar

vert keisamt og homogent.

Livet på fyrste klasse

er noko ein har fortent.

Nede på gata sit jenter

med pappkrus og ungen sin.

Her er det utandørs symjebasseng

med bar og bylgjemaskin.

Ved sida av ligg eit spa og ein gym

der ein kan få trent.

Livet på fyrste klasse

er noko ein har fortent.

Dark Room

Her i Aust-Asia har eg sett verre naud i slummen i Kambodsja. Det gode klimaet på Filippinane, med ein temperatur kring 26 gradar heile året, er ikkje det verste for heimlause, men kontrastane i Cebu er uvande, og opphaldet i hovudstaden førebudde meg ikkje på inntrykka, for Stor-Manila er ti gonger større, med velståande bydelar reinska for fattige.

Til Cebu kjem somme vestlege for å hjelpa gateborna og somme for å utnytta dei. Rykta om filippinske fengsel har skremt andre til å operera heimanfrå. Frå åleinemora med dei to borna, sovande på papplater i gågata, vandrar tankane til hordalendingen som i februar vart dømd til seksten år i fengsel – norsk, ikkje filippinsk – for å ha sete heime på Vestlandet, framføre datamaskinen, og instruert ei mor på Filippinane til å lata borna utføra overgrep på kvarandre. Seksten gonger førte han over pengar til henne, med ein snittpris på eit par hundre kroner. Berre denne eine domen – av dei mange etter Dark Room-operasjonen til Vest politidistrikt – omfatta nær 200 filippinske born.

Vakthald

Naboøyrika Filippinane og Japan har sams folketal og flatemål, men skilnadene er store. Mellom japanarar er du omgjeven av ei raus intimsone som dei ikkje invaderer før du ber dei om det, korkje med handtrykk eller augekast. Så mykje omsyn som dei tek, ser dei deg sjølvsagt, men dult, som i ein usynleg sidespegel, medan filippinarar stirar beinveges på deg, med auga som frontlykter, utan blygskap, slik japanarar gjer til dei fyller fem. Terskelen for kroppskontakt er òg langt lågare i sør.

Innantil er skilnadane rett nok mindre, for vert du lukka inn i ei japansk intimsone, er dei like frimodige, nyfikne og låttmilde som filippinarane.

Vørdnaden for den personlege grensa gjeld ikkje berre kroppen, men òg privat eigedom. Medan Japan er eit samfunn nesten utan vakter utanfor bankar, hotell og kjøpesenter, er det på Filippinane vakthald overalt.

Kvifor? Dels er vakthaldet eit sysselsetjingstiltak, gjort mogeleg av låge lønningar, og somme stader er vakthaldet like symbolsk som uniforma til vakta, utan nokon eigenleg tryggleiksverknad. Dels kjem det av at Filippinane, samanlikna med Japan, og særleg mellom dei unge, har ein skyhøg kriminalitetsrate. Av di filippinske fengsel inviterer til å utfordra loven? Nei, tvert om, så kva då?

Kolonitid

Svara vert sjølvsagt ytlege etter å ha øyhoppa på Filippinane i til saman berre fire månader, men noko har ein fått med seg: Narkotikabruken er ikkje berre ute av kontroll, men dominert av dårleg fattigmannsdop. Dei økonomiske skilnadene opnar ein Nav-laus avgrunn utan andre tryggleiksnett enn svekte familiestrukturar. Dei forlatne tiggarborna lèt etter seg spørsmål: Korleis har det vorte så mykje elende i eit land som frå naturens side har alt ein kan drøyma om?

Grovt sett er filippinsk historie tredelt i leksikona: eldre historie (fram til 1521), kolonitida (1521–1945) og sjølvstendet (etter 1945), med kolonistyret som uttala eller uuttala elendeforklåring. Byrjinga på ulukka vert tidfesta til 1521 av di dei kristne spanjolane då «oppdaga» øyriket.

Rett nok hadde då muslimane erobra store område gjennom piratverksemd og krigføring, misjon og tvangsomvending, frå Manila i nord til Mindanao i sør, men den koloniseringa vert ikkje rekna til «kolonitida». Kvifor ikkje? Av di perspektivet i vestlege leksikon, no som for hundre år sidan, er eurosentrisk –?rett nok kritisk og på vranga i dag.

Kva om perspektivet hadde vore filippinsk? Kunne kolonitida då ha byrja med kinesarane på 900-talet? Med muslimane på 1400-talet? Men som vestlege held me fast den sjølvsentrerte forteljinga, no med motsett forteikn: «stordomstida» har vorte «øydelegginga», og ho byrja ikkje med vestleg «oppdaging», men «påverknad».

Vestleg sjølvpisking er ikkje eit perspektiv for filippinarar flest. Dei elskar Vesten, særleg den tidlegare kolonimakta USA. Mange elskar den amerikanske presidenten. Og den filippinske, Rodrigo Duterte. Somme veit at vesteuropearar ser annleis på det, og litt nølande, men nyfikne spør dei meg om kva me i Europa meiner om presidenten deira.

Diplomatisk svarar eg at han stundom vert samanlikna med den amerikanske presidenten. Då strålar dei. Større kompliment finst ikkje.

Viking bikini Bar

Ved rundkøyringa har eg funne eit ledig bord på ein utekafé. Det har vorte sein kveld. Færre bilar står no parkerte attmed fortauet, og av tiggarborna har vel alle sovna. Eg kjem frå ein bydel i nordaust der eg har sett eit anna Cebu. På veg dit passerte eg barane til europearar som har pensjonert seg her, stader som liknar dei tristaste turist- og expatstadene i Thailand, men med heimlause familiar i staden for sjø og strand på utsida. Norsk trygd rekk langt når øl på bar kostar femti pesos, ti kroner, ikkje for ei lita flaske pils, men for ei halvliterflaske av folkeølet Red Horse, som held 7,9 prosent. I motsetnad til i Noreg er det sterkaste ølet det billegaste. Vegg i vegg med Viking Bar ligg Viking Bikini Bar. Sett bort frå namneskilnaden er dei sams som to dropar vodka, med neonskilt og norske flagg.

Minst like vestleg prega, om enn på anna vis, er neste bydel, utan turistar. SUV-ane glid gjennom sidegater der fullsette uterestaurantar med fastbuande fyller båe fortaua så langt auga rekk. Den økonomiske voksteren er sterk, i Cebu som i hovudstaden. Og her som i Manila møter eg godt nøgde og kulturopptekne, ressurssterke og aktive filippinarar som nyt tilværet og fortel at dei ikkje legg om til engelsk av di eg er der –?nei, når dei er saman, berre dei, snakkar dei like gjerne engelsk som tagalog. Men når dei tingar ei bytte øl til, held dei på det lokale og folkelege: Red Horse. Livebandet spelar Guns N’ Roses-låtar, hakket meir grønsja enn originalane. Dei vil høyra om Noreg og kommenterer smilande: «Dersom det var Nav på Filippinane, ville ingen jobba.»

Fortauet

Trafikken stilnar, butikkane stengjer og småborna søv kring Osmena-plassen, Spikersuppa i Cebu. Før eg reiser meg for å gå til Crown Regency Hotel and Towers – det seier sitt om filippinsk prisnivå at eit rom kostar 500 kroner – legg eg merke til at ein og annan vaksen kjem fram frå skuggane og nærmar seg dei sovande borna på fortauskanten. Dei minste vert lyfta opp på skuldra og borne vekk. Dei største vert vekte og fylgjer etter den vaksne, gjerne mora eller faren, tenkjer eg letta. Sjølvsagt har dei vore under oppsyn heile kvelden, av fattige familiemedlemer som har kome fram til at einslege born vekkjer meir kjensler enn born i lag med vaksne.

Neste veke har eg reist ut på den filippinske landsbygda, ut i distrikta. Der syner fattigdomen seg annleis enn i storbyane. Nauda er mindre og nettverka mindre skrøpelege.